Sedex SMETA là gì lợi ích và cách áp dụng cho doanh nghiệp Việt

Xu hướng toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế đã và đang đặt ra nhiều yêu cầu ngày càng khắt khe đối với các doanh nghiệp về trách nhiệm xã hội, minh bạch và tuân thủ các tiêu chuẩn đạo đức trong kinh doanh. Đáp ứng những tiêu chí này không chỉ giúp doanh nghiệp mở rộng cơ hội hợp tác, tăng khả năng xuất khẩu mà còn góp phần xây dựng thương hiệu bền vững. Một trong những bộ tiêu chuẩn quốc tế được nhiều doanh nghiệp quan tâm hiện nay là Sedex-SMETA – công cụ “vàng” để chứng minh cam kết phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội trong chuỗi cung ứng hiện đại.

Khám phá hệ thống Sedex và bộ tiêu chuẩn SMETA

Sedex – Hệ sinh thái quản trị đạo đức toàn cầu

Sedex (Supplier Ethical Data Exchange) là một tổ chức phi lợi nhuận, ra đời với sứ mệnh thúc đẩy kinh doanh có trách nhiệm và quản trị chuỗi cung ứng minh bạch hơn trên toàn cầu. Điểm đặc biệt của Sedex chính là hệ thống dữ liệu trực tuyến tập trung, nơi các nhà cung ứng có thể lưu trữ, quản lý và chia sẻ minh bạch các thông tin về thực hành trách nhiệm xã hội và đạo đức kinh doanh cho toàn bộ chuỗi giá trị.

Sedex trở thành “người gác cửa” về đạo đức cho chuỗi cung ứng khi kết nối các doanh nghiệp, giúp các bên liên quan nhanh chóng đánh giá thực trạng cũng như rủi ro tiềm ẩn về thực hành trách nhiệm xã hội.

SMETA – Bộ tiêu chuẩn kiểm toán trách nhiệm xã hội uy tín hàng đầu

SMETA (Sedex Member Ethical Trade Audit) là một bộ tiêu chuẩn kiểm toán trách nhiệm xã hội do Sedex phát triển, dựa trên các quy tắc thực hành tốt nhất toàn cầu, đặc biệt kế thừa từ Bộ quy tắc Sáng kiến Thương mại Đạo đức (ETI base code) và pháp luật hiện hành của từng quốc gia, nhấn mạnh:

• Bảo vệ người lao động khỏi các điều kiện không an toàn và bất công
• Xác định các rủi ro về nhân quyền, lao động và môi trường trong doanh nghiệp
• Thúc đẩy sự chủ động cải tiến quản lý, giảm thiểu rủi ro pháp lý và duy trì uy tín cho doanh nghiệp

Kiểm toán SMETA là một trong những hình thức kiểm toán xã hội phổ biến nhất toàn cầu, được áp dụng rộng rãi cho cả doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp sản xuất, xuất nhập khẩu, và các đối tác trong chuỗi cung ứng.

Cập nhật về phiên bản SMETA hiện hành

Kể từ tháng 7/2019, phiên bản SMETA 6.1 chính thức đi vào áp dụng toàn cầu, thay thế phiên bản 6.0. Đây là bản cập nhật mới nhất, bổ sung nhiều nội dung sát thực tiễn và chặt chẽ hơn, đặc biệt nhấn mạnh đến hệ thống quản lý linh hoạt, chủ động ứng phó với thay đổi và thúc đẩy sự minh bạch toàn diện trong chuỗi cung ứng.

Phiên bản này không chỉ giúp tăng cường hiệu quả quản trị nội bộ mà còn đáp ứng tốt hơn các yêu cầu từ các đối tác lớn trên thị trường quốc tế.

Mục tiêu dài hạn & triết lý của bộ tiêu chuẩn SMETA

• Xây dựng hệ thống quản lý hiện đại, bền vững: SMETA hướng tới một khung quản trị chủ động, tối ưu hóa quy trình vận hành và cải tiến liên tục, phù hợp với xu hướng toàn cầu hóa.
• Giảm gánh nặng kiểm toán chồng chéo: Thay vì phải trải qua nhiều đợt kiểm toán khác nhau, Sedex-SMETA cung cấp cơ chế đánh giá chuẩn quốc tế thống nhất, giảm thời gian và chi phí cho doanh nghiệp.
• Bảo vệ quyền lợi người lao động, đảm bảo môi trường làm việc an toàn: Đề cao yếu tố an toàn, công bằng và tôn trọng trong mọi hoạt động của doanh nghiệp.
• Khuyến khích sự tuân thủ pháp luật và đạo đức kinh doanh xuyên biên giới: Tạo nền tảng cho các tổ chức sản xuất, kinh doanh hợp pháp, minh bạch, nhân văn ở bất cứ đâu trên thế giới.
• Thúc đẩy trách nhiệm xã hội tới tận gốc chuỗi cung ứng: Nâng tiêu chuẩn cho cả nhà cung ứng phụ trợ, đối tác vận chuyển đến nhà thầu phụ – điều mà không phải bộ quy tắc nào trên thị trường cũng làm được.

“Áp dụng trách nhiệm xã hội không chỉ dừng ở nội bộ doanh nghiệp; đó là cam kết lan tỏa xuống từng mắt xích trong chuỗi cung ứng, khẳng định giá trị thương hiệu Việt trên trường quốc tế.”
— Chuyên gia tư vấn SMETA

Các nội dung cốt lõi của tiêu chuẩn Sedex-SMETA

Bộ tiêu chuẩn SMETA tập trung vào 4 trụ cột chính, linh hoạt tùy quy mô và đặc thù doanh nghiệp, nhưng tựu trung vẫn bao gồm:

• Tuân thủ Nguyên tắc Kinh doanh và Nhân quyền của LHQ (UNGP): Cam kết thực thi nhất quán các tiêu chuẩn về quyền con người ở mọi cấp độ, đảm bảo không có hành vi vi phạm pháp luật hay chuẩn mực quốc tế.
• Hệ thống quản lý và triển khai: Xây dựng mô hình quản lý hiện đại, có quy trình kiểm soát minh bạch, cập nhật dữ liệu thường xuyên, tạo nền tảng cải tiến liên tục.
• Lao động cưỡng bức: Nghiêm cấm sử dụng lao động cưỡng bức hay ép buộc dưới mọi hình thức, minh bạch trong thoả thuận hợp đồng, chế độ lương thưởng rõ ràng.
• Quyền tự do hiệp hội và đối thoại: Tôn trọng quyền của người lao động thành lập, tham gia công đoàn hoặc các hình thức hiệp hội, được bảo vệ bởi pháp luật và luật quốc tế.
• Sức khỏe và an toàn: Xác định phòng ngừa rủi ro tại nơi làm việc, loại bỏ các nguy cơ gây tai nạn, đảm bảo môi trường làm việc sạch sẽ, an toàn nhân đạo.
• Chống lao động trẻ em và lao động trẻ: Nghiêm cấm lao động trẻ em; trường hợp doanh nghiệp sử dụng lao động dưới 18 tuổi phải quản lý chặt quy định giờ giấc, môi trường làm việc, tuyệt đối không cho làm ca đêm.
• Tiền lương, phúc lợi: Đảm bảo trả lương minh bạch, đủ sống theo quy định pháp luật hoặc thỏa thuận có lợi cho người lao động, có cơ chế phúc lợi cho các trường hợp đặc biệt.
• Giờ làm việc: Không để người lao động làm việc quá 48 giờ/tuần và đảm bảo ít nhất 1 ngày nghỉ/tuần; quản lý, kiểm soát danh sách làm thêm rõ ràng, minh bạch.
• Chống phân biệt đối xử: Có chính sách rõ ràng, công bằng về tuyển dụng, trả lương, thăng tiến, không phân biệt chủng tộc, tôn giáo, giới tính, độ tuổi…
• Bảo đảm việc làm thường xuyên: Hợp tác lâu dài, xây dựng vị trí việc làm ổn định, không lạm dụng thời vụ hay sa thải không lý do nhằm bảo vệ ổn định cuộc sống cho người lao động.
• Quản lý kỷ luật công bằng: Không sử dụng biện pháp kỷ luật làm tổn hại thể chất hoặc tinh thần người lao động, tuân thủ pháp luật về lao động hiện hành.
• Vấn đề khác: Đảm bảo quyền làm việc của người lao động, tích cực bảo vệ môi trường, thúc đẩy chuẩn đạo đức kinh doanh cho ngành nghề.
• Lợi ích vì cộng đồng: Tích cực tham gia các hoạt động cộng đồng, phát triển bền vững, nâng cao nhận thức và cải thiện điều kiện sống khu vực xung quanh doanh nghiệp.

Triết lý nổi bật của SMETA là: “Quản trị trách nhiệm xã hội không bó hẹp trong phạm vi vài văn bản – mà phải được thổi hồn vào thực tiễn qua từng hoạt động kinh doanh hằng ngày của mỗi doanh nghiệp.”

Đối tượng nào cần áp dụng tiêu chuẩn Sedex-SMETA?

Sedex-SMETA hoàn toàn không giới hạn loại hình, quy mô hay vị trí địa lý. Bộ tiêu chuẩn này dành cho mọi doanh nghiệp, đặc biệt khuyến khích:

• Nhà cung cấp, nhà sản xuất trong các lĩnh vực: hàng tiêu dùng, thực phẩm, điện tử, dệt may, mỹ phẩm, công nghiệp phụ trợ, v.v.
• Các công ty xuất nhập khẩu nhằm chứng minh tuân thủ các quy tắc đạo đức, xã hội, môi trường khi tiếp cận những thị trường khó tính như EU, Nhật Bản, Mỹ.
• Các cơ sở sản xuất phụ trợ như xưởng gia công, xưởng may, nhà máy nhỏ – nơi tính minh bạch và nhân văn ngày càng được khách hàng quốc tế quan tâm sát sao hơn.
• Đối tác cung ứng, nhà thầu phụ trong chuỗi cung ứng – nhằm đảm bảo nhất quán từ đầu vào tới đầu ra, phòng tránh rủi ro kéo dài, thậm chí lây lan vi phạm từ đối tác phụ trợ lên thương hiệu chính.

Mẹo nhỏ ứng dụng cho doanh nghiệp nhỏ & hộ kinh doanh cá thể:
Nếu bạn là chủ cơ sở sản xuất quy mô nhỏ, hãy bắt đầu bằng những nội dung cơ bản nhất của SMETA như tuân thủ giờ làm việc, không ép lao động, phòng cháy chữa cháy, vệ sinh an toàn lao động và chuẩn bị hồ sơ minh bạch. Đây là “bước đệm” rất tốt trong những trường hợp cần chứng minh đạo đức kinh doanh khi mở rộng khách hàng, hợp tác với công ty lớn hoặc xuất khẩu.

Lợi ích thực tế khi áp dụng Sedex-SMETA cho doanh nghiệp Việt

1. Chủ động đón đầu sân chơi toàn cầu

• Tăng cơ hội hợp tác với các đối tác, khách hàng quốc tế – những đơn vị yêu cầu minh bạch và trách nhiệm xã hội cao.
• Nâng vị thế doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng khi thường xuyên được “chấm điểm” tích cực về đánh giá trách nhiệm xã hội và môi trường.

2. Xây dựng hệ thống quản trị linh hoạt, hiệu quả

• Giúp bộ phận nhân sự – quản lý vận hành hệ thống một cách chủ động, việc lưu trữ dữ liệu và kiểm tra sẽ trở nên khoa học, dễ dàng.
• Tiết kiệm chi phí nhờ hạn chế phải kiểm toán lặp đi lặp lại từ nhiều khách hàng, giảm thời gian và rủi ro bị phạt khi có vi phạm.

3. Phòng ngừa rủi ro và bảo vệ thương hiệu

• Làm chủ các tiêu chuẩn kiểm toán sẽ giúp doanh nghiệp chủ động phát hiện và xử lý các vấn đề tiềm ẩn ngay từ sớm, tránh các sự cố “vạ lây” lên uy tín doanh nghiệp.

Các doanh nghiệp FDI, vừa và nhỏ hay thậm chí hộ kinh doanh cá thể, nếu chủ động áp dụng một phần hoặc toàn diện SMETA, chắc chắn hình ảnh sẽ được củng cố mạnh mẽ trên thị trường nội địa lẫn quốc tế, nhất là trong thời kỳ người tiêu dùng ngày càng nhạy bén với các vấn đề đạo đức, môi trường, nhân quyền.

4. Củng cố phương diện giữ người và phát triển nhân tài

• Một mô hình nhân sự minh bạch, môi trường làm việc an toàn, phúc lợi rõ ràng sẽ là điểm cộng hút nhân tài, giảm tỉ lệ nghỉ việc đột xuất và xây dựng sự gắn kết bền vững với đội ngũ nhân sự.

5. Lan tỏa trách nhiệm xã hội – sẻ chia cùng cộng đồng

• Thể hiện hình ảnh đẹp, uy tín với xã hội và cộng đồng địa phương, tạo niềm tin, thiện cảm và hỗ trợ các mối quan hệ xã hội tốt đẹp lâu dài.

Bí quyết và lưu ý khi triển khai Sedex-SMETA

• Tìm hiểu kỹ nội dung và phiên bản SMETA mới nhất: Truy cập tài liệu từ trang chủ Sedex hoặc các đơn vị tư vấn chuẩn quốc tế để cập nhật kịp thời các yêu cầu mới nhất.
• Xây dựng lộ trình áp dụng “vừa sức”: Đừng nóng vội. Nên làm từng giai đoạn – từ nền tảng cơ bản như hồ sơ lao động, phòng cháy chữa cháy, quy trình tiền lương… rồi mới mở rộng dần các nội dung nâng cao.
• Ghi nhận và lưu trữ hồ sơ minh bạch, đầy đủ: Hồ sơ chấm công, hợp đồng, biên bản an toàn lao động, sổ lương… nên được số hóa để phòng kiểm tra và kiểm toán đột xuất.
• Có sự phối hợp của bộ phận pháp chế – kế toán: Các dữ liệu về lương thưởng, hợp đồng, bảo hiểm, chứng từ lao động… phải chính xác vì đây là nhóm tài liệu dễ phát sinh sai sót khi kiểm toán SMETA tiến hành.
• Chủ động đào tạo, tuyên truyền nội bộ: Lời khuyên thực tế là hãy tổ chức các buổi phổ biến SMETA, tập huấn định kỳ để cả công nhân và quản lý nhận biết được giá trị của việc tuân thủ.
• Lắng nghe lời khuyên của chuyên gia độc lập: Đôi khi cần đơn vị tư vấn có kinh nghiệm về SMETA để đánh giá trước – giúp doanh nghiệp phát hiện “lỗ hổng” tiềm ẩn và khắc phục trước khi bị kiểm tra chính thức.

Tip thực tế nhỏ: Chỉ cần 3-6 tháng nghiêm túc thực hiện, doanh nghiệp nhỏ đã có thể hoàn thiện bộ hồ sơ SMETA cơ bản và giảm thiểu đáng kể nguy cơ bị “out” khỏi chuỗi cung ứng của các khách hàng lớn.

Case Study – Những doanh nghiệp Việt Nam thành công nhờ áp dụng Sedex-SMETA

• Công Ty TNHH Ojitex Hải Phòng: Chuyên sản xuất bao bì carton đáp ứng đơn hàng lớn trong ngoài nước, mở rộng hợp tác với nhiều đối tác quốc tế.
• Công ty CP Thực phẩm Trung Sơn (Kiên Giang): Hơn 25 năm xuất khẩu thực phẩm sang thị trường Nhật, châu Âu… nhờ đạt nhiều tiêu chuẩn quốc tế, trong đó có SMETA.
• Công ty CP Thực phẩm Bình Tây: Doanh nghiệp truyền thống sản xuất thực phẩm chay ăn liền, vươn mình xuất khẩu sang Mỹ, Canada, châu Âu nhờ ứng dụng triệt để các tiêu chí quốc tế về vệ sinh và trách nhiệm xã hội.
• Công ty TNHH Gunica Việt Nam: Sản xuất đồ chơi, trò chơi tại khu công nghiệp, quản lý minh bạch, đào tạo nội bộ tốt, được nhiều khách hàng nước ngoài tín nhiệm.
• Công ty Protec: Mô hình doanh nghiệp xã hội kiểu mẫu, sử dụng lao động là người khuyết tật, sản phẩm mũ bảo hiểm chất lượng đạt chuẩn, lợi nhuận hỗ trợ dự án cộng đồng về an toàn giao thông tại Việt Nam và Campuchia.

Những câu chuyện thực tế trên đã chứng minh – doanh nghiệp vừa và nhỏ hoàn toàn có thể từng bước chinh phục các hàng rào kỹ thuật quốc tế, nâng tầm thương hiệu và vững bước trên con đường phát triển lâu dài, chỉ cần mạnh dạn thay đổi, quyết liệt áp dụng những chuẩn mực mới.

Gợi ý xây dựng lộ trình áp dụng SMETA cho doanh nghiệp nhỏ

• Bước 1: Rà soát điều kiện hiện trạng & nhận diện những điểm yếu, thiếu sót về quản lý lao động, môi trường, quy trình sản xuất.
• Bước 2: Hoạch định kế hoạch cải tiến từng nhóm nội dung: hồ sơ lao động; hệ thống quản trị nội bộ; an toàn, vệ sinh môi trường…
• Bước 3: Đào tạo, nâng cao nhận thức cho nhân viên và đội ngũ quản lý trực tiếp tại xưởng/kho.
• Bước 4: Xây dựng hồ sơ lưu trữ chứng minh, chuẩn bị cho kiểm toán nội bộ hoặc kiểm toán thử trước.
• Bước 5: Hợp tác với bên kiểm toán độc lập/chuyên gia tư vấn để hoàn thiện và trình hồ sơ chờ đánh giá thực tế.
• Bước 6: Duy trì và cập nhật thông tin thường xuyên, sẵn sàng cho kiểm toán đột xuất; có cơ chế tiếp nhận góp ý từ người lao động và khách hàng.

So sánh nhanh: Nếu tiêu chuẩn ISO thiên về quản trị chất lượng và quy trình, thì SMETA “đánh trúng” vào yếu tố đạo đức, xã hội, nhân quyền – chiếm ưu thế khi đàm phán các hợp đồng quốc tế.

Theo dõi thông tin và cập nhật tư vấn mới nhất

Trong bối cảnh môi trường kinh doanh liên tục thay đổi và hội nhập mạnh mẽ, việc chủ động cập nhật các tiêu chuẩn, chính sách và kiến thức về trách nhiệm xã hội, quản lý chuỗi cung ứng là điều kiện tiên quyết giúp doanh nghiệp trụ vững và phát triển bền vững.
Bạn hãy thường xuyên theo dõi các thông tin mới nhất và các tư vấn thực tiễn từ các chuyên gia tại website Công ty tư vấn ConsultX và Facebook ConsultX để nắm bắt kịp thời xu hướng, quy định mới trong lĩnh vực tài chính – kế toán – trách nhiệm xã hội.

Một vài lời nhắn gửi đến cộng đồng doanh nghiệp

Việc áp dụng các tiêu chuẩn trách nhiệm xã hội như Sedex-SMETA không chỉ là tuân thủ quy định – đó còn là hành trình xây dựng một văn hóa doanh nghiệp văn minh, minh bạch, đề cao giá trị con người và phát triển bền vững. Bạn hãy xem đây là cơ hội để hoàn thiện nội lực, nâng tầm vị thế và mở rộng cánh cửa hợp tác trên thị trường quốc tế đầy tiềm năng.

Chúc các doanh nghiệp Việt Nam, từ hộ kinh doanh cá thể đến các công ty FDI, vừa và nhỏ, sẽ ngày càng chuyên nghiệp, chủ động nắm bắt xu thế thời đại, lan tỏa những giá trị tốt đẹp ra cộng đồng, khẳng định vị thế trên bản đồ kinh tế toàn cầu!

Nguồn tham khảo

• Website chính thức của Sedex: www.sedex.com
• Nội dung tham khảo, tổng hợp từ kinh nghiệm thực tiễn, hướng dẫn SMETA mới nhất và các chuyên gia trong lĩnh vực tài chính, kế toán, trách nhiệm xã hội
• Câu chuyện thành công của doanh nghiệp Việt Nam áp dụng SMETA