Kế toán bền vững và quản trị rủi ro thời số

Trong một thế giới kinh doanh không ngừng biến động, nơi các quy định pháp lý và chuẩn mực báo cáo thay đổi từng ngày, việc nắm bắt và thích ứng kịp thời không còn là một lợi thế cạnh tranh, mà đã trở thành yêu cầu sống còn. Đặc biệt, với sự xuất hiện của các xu hướng toàn cầu như kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi số và phát triển bền vững, doanh nghiệp nào cũng đứng trước những cơ hội và thách thức chưa từng có. Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá những chủ đề nóng hổi, từ kế toán bền vững, quản trị rủi ro trong kỷ nguyên số, đến những bài học thực tiễn từ các nền kinh tế hàng đầu, giúp doanh nghiệp của bạn không chỉ tồn tại mà còn phát triển vững mạnh và có trách nhiệm.

Kế toán bền vững và báo cáo ESG: Không còn là xu hướng, mà là chuẩn mực mới

Trong những năm gần đây, cụm từ “ESG” (Môi trường – Xã hội – Quản trị) đã trở thành tâm điểm trong các báo cáo thường niên của doanh nghiệp. Nhưng ESG thực chất là gì, và tại sao nó lại quan trọng đến vậy, đặc biệt với các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam?

Kinh nghiệm từ Liên minh châu Âu, Nhật Bản cùng việc ban hành Chuẩn mực Báo cáo Tài chính quốc tế (IFRS) về bền vững đã cho thấy một xu hướng hội tụ toàn cầu rõ rệt. Xu hướng này không chỉ nâng cao tính minh bạch và khả năng so sánh giữa các doanh nghiệp, mà còn góp phần hạn chế đáng kể tình trạng “greenwashing” – tẩy xanh doanh nghiệp.

Đối với các doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam, việc áp dụng kế toán bền vững và báo cáo ESG mang lại những lợi ích thiết thực:

• Thu hút vốn đầu tư: Các nhà đầu tư, đặc biệt là các quỹ đầu tư quốc tế, ngày càng ưu tiên những doanh nghiệp có chỉ số ESG cao. Một báo cáo minh bạch về các yếu tố bền vững chính là chìa khóa để mở ra các nguồn vốn giá trị.
• Cải thiện uy tín thương hiệu: Người tiêu dùng hiện đại có xu hướng ủng hộ những thương hiệu có trách nhiệm với môi trường và xã hội. Báo cáo ESG giúp xây dựng lòng tin và sự trung thành của khách hàng.
• Quản trị rủi ro hiệu quả: Bằng cách đánh giá các rủi ro về môi trường và xã hội, doanh nghiệp có thể chủ động phòng ngừa và giảm thiểu thiệt hại, từ đó bảo vệ giá trị lâu dài.

Bắt đầu với báo cáo ESG: Lời khuyên thực tế cho doanh nghiệp nhỏ

Nhiều chủ doanh nghiệp nhỏ có thể e ngại rằng báo cáo ESG là một khái niệm quá phức tạp và tốn kém. Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể bắt đầu từ những bước đơn giản:

• Đánh giá hiện trạng: Hãy bắt đầu bằng việc xem xét những tác động môi trường và xã hội trực tiếp nhất từ hoạt động của doanh nghiệp bạn. Đó có thể là mức tiêu thụ năng lượng, lượng chất thải phát sinh, hay các chính sách đãi ngộ nhân viên.
• Lựa chọn khung báo cáo phù hợp: Bạn không cần phải áp dụng ngay các tiêu chuẩn quốc tế phức tạp. Hãy tìm hiểu các hướng dẫn đơn giản hơn, phù hợp với quy mô và ngành nghề của mình.
• Lồng ghép vào chiến lược hiện có: Thay vì xem ESG như một công việc riêng biệt, hãy tích hợp nó vào các quy trình quản lý và vận hành hiện tại, từ đó tối ưu hóa chi phí và nguồn lực.

Quản trị rủi ro tài chính trong thời đại chuyển đổi số: Từ thách thức đến cơ hội vượt trội

Chuyển đổi số không chỉ đơn thuần là việc áp dụng công nghệ mới, mà nó đang thay đổi hoàn toàn bộ mặt của quản trị tài chính doanh nghiệp. Trong bối cảnh này, quản trị rủi ro tài chính trở nên phức tạp hơn, nhưng đồng thời cũng mở ra những cơ hội chưa từng có.

Những thách thức mới nảy sinh

• Rủi ro an ninh mạng: Dữ liệu tài chính là mục tiêu hàng đầu của tin tặc. Một sự cố rò rỉ dữ liệu có thể gây thiệt hại nghiêm trọng về tài chính và uy tín.
• Tốc độ biến động thị trường: Các giao dịch tốc độ cao và thông tin lan truyền chóng mặt khiến cho thị trường tài chính biến động khó lường hơn bao giờ hết.
• Sự phức tạp của các công cụ tài chính số: Sự xuất hiện của tiền mã hóa, fintech và các mô hình kinh doanh mới đòi hỏi nhà quản trị phải liên tục cập nhật kiến thức.

Cơ hội từ công nghệ số

Bên cạnh thách thức, chuyển đổi số mang đến những công cụ đắc lực để quản lý rủi ro:

• Phân tích dữ liệu lớn (Big Data) và AI: Cho phép dự báo các xu hướng rủi ro với độ chính xác cao, từ rủi ro tín dụng, rủi ro thị trường đến rủi ro thanh khoản. Thay vì phản ứng, doanh nghiệp có thể chủ động phòng ngừa.
• Automation trong kiểm soát nội bộ: Tự động hóa các quy trình kiểm soát giúp giảm thiểu sai sót của con người, tăng cường tính tuân thủ và giải phóng nhân sự cho các nhiệm vụ chiến lược.
• Công nghệ Blockchain: Nâng cao tính minh bạch và bảo mật cho các giao dịch, đặc biệt trong chuỗi cung ứng và quản lý hợp đồng.

Trí tuệ nhân tạo (AI) không còn là công nghệ của tương lai. Ngay tại thời điểm này, AI đang tạo ra giá trị gia tăng đáng kể cho nghề kế toán – kiểm toán, từ việc tự động hóa các nghiệp vụ ghi sổ, phát hiện gian lận, đến phân tích dữ liệu dự báo. Việc xây dựng một khung ứng dụng AI phù hợp là bước đi chiến lược cho mọi doanh nghiệp tại Việt Nam.

Kinh tế tuần hoàn và chuyển đổi xanh: Hành trình tất yếu cho phát triển bền vững

Mô hình kinh tế tuyến tính “khai thác – sản xuất – thải bỏ” đang dần lộ rõ những điểm yếu chí mạng trước sức ép về cạn kiệt tài nguyên và ô nhiễm môi trường. Chuyển đổi sang kinh tế tuần hoàn, nơi chất thải được xem là tài nguyên, không còn là một lựa chọn, mà là con đường tất yếu.

Bài học quốc tế và hàm ý cho Việt Nam

Nghiên cứu về kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt trong các ngành then chốt như ô tô và hóa chất, cho thấy vai trò then chốt của nhà nước trong việc thúc đẩy chuyển đổi xanh thông qua:

• Hệ thống chính sách đồng bộ: Từ các quy định pháp lý, thuế môi trường, đến các gói ưu đãi, hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh.
• Phát triển cơ sở hạ tầng: Xây dựng hệ thống thu gom, phân loại và tái chế chất thải hiệu quả là nền tảng cho một nền kinh tế tuần hoàn.
• Thúc đẩy hợp tác công tư: Khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân trong các dự án phát triển bền vững.

Tại Việt Nam, chúng ta có thể bắt đầu từ đâu? Hãy nhìn vào ngành công nghiệp hóa chất – vừa là đầu vào quan trọng, vừa là nguồn phát thải lớn. Việc thiết kế lại quy trình sản xuất theo hướng tuần hoàn, tận dụng phế phẩm từ ngành này làm nguyên liệu cho ngành khác, dưới sự dẫn dắt của các chính sách nhà nước thông minh, sẽ tạo ra đột phá.

Thúc đẩy thương mại điện tử xanh

Với sự bùng nổ của thương mại điện tử, “thương mại điện tử xanh” đang trở thành một xu hướng tất yếu. Điều này không chỉ dừng lại ở việc sử dụng bao bì tái chế, mà còn là:

• Ưu tiên các sản phẩm thân thiện với môi trường.
• Tối ưu hóa logistics để giảm phát thải carbon.
• Xây dựng một hệ sinh thái mà ở đó người tiêu dùng được khuyến khích tham gia vào các hành vi xanh.

Nghiên cứu cho thấy nhận thức về thuế môi trường có tác động trực tiếp đến ý định mua sắm thân thiện với môi trường của người tiêu dùng. Đây là một tín hiệu tích cực cho thấy các công cụ chính sách có thể định hướng hành vi tiêu dùng một cách có trách nhiệm.

Dòng tiền tự do (FCF) – Chỉ số vàng cho sức khỏe tài chính doanh nghiệp

Trong muôn vàn chỉ số tài chính, dòng tiền tự do (Free Cash Flow – FCF) được ví như “viên ngọc quý” phản ánh chân thực nhất sức khỏe và tính linh hoạt của một doanh nghiệp. Về cơ bản, FCF là lượng tiền mặt còn lại sau khi doanh nghiệp đã trang trải mọi chi phí vận hành và đầu tư vào tài sản cố định cần thiết để duy trì hoạt động.

Dòng tiền tự do là thước đo chính về sức khỏe tài chính của công ty, phản ánh tính thanh khoản nội bộ và tính linh hoạt về tài chính. Nó cho biết liệu doanh nghiệp có đang thực sự tạo ra tiền hay chỉ đang “trông có vẻ” có lãi trên giấy tờ.

Đối với các doanh nghiệp xây dựng – một ngành có đặc thù về vốn và quản lý dòng tiền phức tạp – việc hiểu và quản lý FCF càng trở nên quan trọng. Các nhân tố ảnh hưởng đến FCF trong ngành này bao gồm:

• Hiệu quả quản lý vốn lưu động: Khả năng thu hồi công nợ, quản lý hàng tồn kho và tối ưu hóa các khoản phải trả.
• Chu kỳ dự án: Các dự án xây dựng kéo dài khiến dòng tiền bị “đóng băng” trong thời gian dài, đòi hỏi kế hoạch tài chính hết sức chặt chẽ.
• Chính sách đầu tư: Việc đầu tư quá mức vào máy móc, thiết bị mà không tính toán kỹ lưỡng về khả năng sinh lời sẽ “ăn mòn” FCF.

Một mẹo nhỏ để cải thiện FCF mà mọi doanh nghiệp đều có thể áp dụng: Đàm phán các điều khoản thanh toán linh hoạt hơn với cả nhà cung cấp và khách hàng. Ví dụ, kéo dài kỳ hạn thanh toán với nhà cung cấp và rút ngắn kỳ hạn thu tiền từ khách hàng.

Lựa chọn đối tác kế toán: Yếu tố then chốt cho sự minh bạch và phát triển

Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, việc thuê ngoài dịch vụ kế toán là một giải pháp tối ưu về chi phí và chuyên môn. Nhưng làm thế nào để lựa chọn được một đơn vị cung cấp dịch vụ uy tín và phù hợp? Nghiên cứu tại TP. Hồ Chí Minh chỉ ra các nhân tố then chốt ảnh hưởng đến quyết định này:

• Năng lực chuyên môn và kinh nghiệm: Đội ngũ kế toán viên có trình độ và am hiểu sâu sắc về luật thuế, kế toán Việt Nam là yếu tố được ưu tiên hàng đầu.
• Tính kịp thời và chính xác: Báo cáo được gửi đúng hạn và số liệu chính xác là nền tảng cho việc ra quyết định kinh doanh và tuân thủ pháp luật.
• Khả năng tư vấn: Một đơn vị kế toán tốt