Bài học quản trị từ hoạt động của Kiểm toán Nhà nước

Trong bối cảnh nền kinh tế đang từng bước phục hồi và hội nhập sâu rộng, việc quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính không chỉ là mối quan tâm hàng đầu của Nhà nước, mà còn là bài toán then chốt đối với sự phát triển bền vững của mọi doanh nghiệp. Gần đây, những thông tin về hoạt động của Kiểm toán Nhà nước (KTNN) liên tục được cập nhật, phản ánh một cách sinh động và chân thực những nỗ lực không ngừng trong việc minh bạch hóa tài chính công, tối ưu hóa ngân sách và nâng cao hiệu quả quản trị. Đối với cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) và hộ kinh doanh, những bài học và kinh nghiệm từ hoạt động kiểm toán công này ẩn chứa nhiều giá trị thực tiễn sâu sắc, có thể giúp chúng ta xây dựng một hệ thống quản trị nội bộ vững chắc và tuân thủ pháp luật một cách hiệu quả.

Kiểm toán hoạt động: Công cụ then chốt tối ưu hóa ngân sách và nâng cao hiệu quả quản lý

Một trong những điểm nhấn quan trọng trong hoạt động của KTNN thời gian qua là việc đẩy mạnh kiểm toán hoạt động (KTHĐ). Không đơn thuần là kiểm tra tính tuân thủ, KTHĐ đi sâu vào đánh giá tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quả trong việc sử dụng các nguồn lực. Các cuộc kiểm toán này thường hướng đến những vấn đề “nóng”, được dư luận xã hội đặc biệt quan tâm.

“Đi thẳng vào những vấn đề nóng, nổi cộm, được dư luận xã hội hết sức quan tâm, các cuộc kiểm toán hoạt động của Kiểm toán Nhà nước đã đánh giá và tối ưu hóa việc sử dụng ngân sách, phát hiện các bất cập trong quản lý tài chính và đề xuất giải pháp cải thiện, từ đó giúp nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng tài chính công.”

Điều này mang lại bài học gì cho doanh nghiệp? Dù quy mô lớn hay nhỏ, mỗi doanh nghiệp đều có thể áp dụng tư duy “kiểm toán nội bộ” theo hướng này. Thay vì chỉ tập trung vào việc số liệu có khớp nhau không, hãy tự đặt ra những câu hỏi sâu hơn:

• Chi phí này có thực sự cần thiết và mang lại giá trị tương xứng?
• Quy trình mua sắm, đầu tư có đang tối ưu về thời gian và chi phí?
• Hiệu suất sử dụng tài sản, máy móc có đạt ở mức cao nhất?

Việc thường xuyên “tự kiểm toán” này sẽ giúp doanh nghiệp loại bỏ những lãng phí không đáng có, từ đó tối ưu hóa dòng tiền và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Kiểm toán những lĩnh vực trọng điểm: Bài học về quản trị rủi ro cho doanh nghiệp

KTNN xác định rõ trọng tâm kiểm toán vào các lĩnh vực then chốt, dễ phát sinh rủi ro và thất thoát như: quản lý đất đai; tài nguyên, khoáng sản; năng lượng; quản lý thu, chi ngân sách; đầu tư xây dựng cơ bản; mua sắm tập trung… Đây đều là những “mặt trận” nóng bỏng, đòi hỏi sự giám sát chặt chẽ.

Đối chiếu với hoạt động doanh nghiệp, đâu là những “vùng trọng điểm” mà chủ doanh nghiệp cần đặc biệt lưu tâm?

Quản lý thu – chi và dòng tiền

Đây là mạch máu của mọi doanh nghiệp. Một hệ thống kiểm soát nội bộ yếu kém ở khâu này có thể dẫn đến thất thoát, chi tiêu không hiệu quả, thậm chí là gian lận. Hãy học tập KTNN bằng cách thiết lập các quy trình rõ ràng về ủy quyền, phê duyệt và đối chiếu cho mọi khoản thu, chi.

Đầu tư và mua sắm

Các dự án đầu tư, mua sắm hàng hóa, nguyên vật liệu lớn luôn tiềm ẩn rủi ro về giá cả, chất lượng và tính minh bạch. Áp dụng nguyên tắc “3 nhà” (3 báo giá) cho các giao dịch có giá trị lớn, yêu cầu hồ sơ đấu thầu rõ ràng ngay cả với quy mô nội bộ là cách hữu hiệu để bảo vệ doanh nghiệp.

Quản lý tài sản cố định và hàng tồn kho

Tài sản “mất tích” hay hàng tồn kho hao hụt là vấn đề muôn thuở. Việc kiểm kê định kỳ, gắn trách nhiệm cụ thể cho từng cá nhân và sử dụng phần mềm quản lý sẽ giúp doanh nghiệp nắm rõ “của cải” của mình, tránh thất thoát.

Hợp tác quốc tế và chia sẻ kinh nghiệm: Cánh cửa mở ra những chuẩn mực quản trị tiên tiến

Hoạt động đối ngoại của KTNN thời gian qua diễn ra rất sôi động, từ việc tham dự Đại hội ASEANSAI, làm việc với Ủy ban Kiểm toán Indonesia (BPK) cho đến trao đổi kinh nghiệm với Tòa Thẩm kế Tây Ban Nha và Cơ quan Kiểm toán vùng Catalonia. Điều này cho thấy xu hướng hội nhập và học hỏi các chuẩn mực, kinh nghiệm quốc tế là không thể đảo ngược.

“Đoàn kết, hợp tác vì sự phát triển bền vững của kiểm toán công” – tinh thần của Đại hội ASEANSAI lần thứ 8 cũng chính là thông điệp dành cho cộng đồng doanh nghiệp.

Đối với các doanh nghiệp FDI, việc áp dụng các chuẩn mực kế toán, kiểm toán quốc tế (như IFRS, IAS) là yêu cầu tất yếu. Còn với SMEs và hộ kinh doanh trong nước, việc chủ động tìm hiểu và áp dụng những nguyên tắc quản trị tốt từ quốc tế sẽ giúp:

• Nâng cao uy tín và tạo dựng niềm tin với đối tác, nhà đầu tư.
• Chuẩn bị sẵn sàng cho các cơ hội hợp tác xuyên biên giới.
• Xây dựng một nền tảng tài chính minh bạch, lành mạnh, tạo đà cho tăng trưởng vững chắc.

Việc KTNN chia sẻ kinh nghiệm kiểm toán doanh nghiệp nhà nước tại các diễn đàn quốc tế cũng là một kênh tham khảo quý giá cho công tác quản trị và kiểm soát nội bộ tại các doanh nghiệp tư nhân.

Xây dựng văn hóa tuân thủ và đạo đức nghề nghiệp: Nền tảng cho sự phát triển bền vững

Bên cạnh những con số, hoạt động của KTNN còn phản ánh rõ nét nỗ lực xây dựng văn hóa tổ chức và đạo đức nghề nghiệp. Từ việc phát động cuộc thi “Tìm hiểu về các Nghị quyết của Đảng”, cuộc thi “Ý tưởng xây dựng môi trường không khói thuốc” cho đến công tác bình đẳng giới và vì sự tiến bộ của phụ nữ, tất cả đều hướng đến việc xây dựng một môi trường làm việc chuyên nghiệp, văn minh và nhân văn.

Trong môi trường doanh nghiệp, một nền văn hóa tuân thủ mạnh mẽ chính là “hệ miễn dịch” giúp doanh nghiệp tránh được các rủi ro pháp lý và khủng hoảng danh tiếng. Hãy bắt đầu từ những việc đơn giản:

• Đào tạo nhận thức: Thường xuyên phổ biến, cập nhật các quy định pháp luật về thuế, kế toán, lao động cho toàn thể nhân viên.
• Xây dựng bộ quy tắc ứng xử: Quy định rõ ràng về đạo đức nghề nghiệp, chống tham nhũng, xung đột lợi ích.
• Khuyến khích sự minh bạch: Tạo môi trường để nhân viên có thể báo cáo các hành vi vi phạm một cách an toàn.

Một doanh nghiệp hoạt động minh bạch, tuân thủ pháp luật không chỉ được Nhà nước tin tưởng mà còn chiếm được cảm tình của khách hàng và đối tác.

Lời kết: Hành trình kiến tạo giá trị bền vững

Nhìn lại hành trình hoạt động sôi nổi và đầy trách nhiệm của Kiểm toán Nhà nước, chúng ta có thể thấy rõ hơn tầm quan trọng của công tác kiểm tra, giám sát trong việc kiến tạo một nền tài chính minh bạch và hiệu quả. Đối với mỗi doanh nghiệp, dù là một tập đoàn đa quốc gia hay một hộ kinh doanh nhỏ lẻ, việc xây dựng và duy trì một hệ thống quản trị nội bộ vững chắc, một văn hóa tuân thủ mạnh mẽ chính là chìa khóa then chốt để vượt qua mọi thách thức và nắm bắt cơ hội trong một thế giới đầy biến động.

Hãy xem những quy định, những cuộc thanh tra, kiểm tra không phải là gánh nặng, mà là những người bạn đồng hành giúp chúng ta đi đúng hướng, vận hành trơn tru và phát triển bền vững. Khi mỗi doanh nghiệp đều ý thức và thực hiện tốt trách nhiệm của mình, chúng ta không chỉ đóng góp vào sự phát triển chung của nền kinh tế đất nước, mà còn đang xây dựng cho chính mình một thương hiệu uy tín và một tương lai vững chắc.

Để luôn cập nhật những thông tin mới nhất, các quy định và những tư vấn giá trị giúp hành trình kinh doanh của bạn thêm phần thuận lợi, bạn có thể theo dõi các kênh thông tin chính thống và uy tín. Bạn cũng có thể tham khảo thêm các phân tích chuyên sâu và tư vấn thiết thực từ đội ngũ chuyên gia tại website ConsultX và kết nối với cộng đồng trên Facebook ConsultX.