Thay đổi chính sách thuế và kế toán từ 2026

Một năm mới thường mang đến những khởi đầu mới, và với cộng đồng doanh nghiệp, chủ hộ kinh doanh tại Việt Nam, năm 2026 hứa hẹn là một bước ngoặt quan trọng. Hành trình kinh doanh của bạn sắp bước sang một chương mới, với khung pháp lý được tinh gọn, minh bạch hơn, hướng tới sự phát triển bền vững và công bằng. Thay vì lo lắng về những thay đổi, hãy xem đây là cơ hội để chúng ta cùng chuẩn bị kỹ càng, nắm bắt quy tắc mới và vững vàng tiến về phía trước.

Bước ngoặt lớn: Chính thức bỏ thuế khoán từ 01/01/2026

Đây có lẽ là thay đổi được mong đợi và cũng gây nhiều bàn tán nhất trong cộng đồng hộ kinh doanh cá thể. Sau nhiều năm áp dụng, phương pháp thuế khoán sẽ chính thức khép lại, mở ra một kỷ nguyên quản lý thuế dựa trên dữ liệu thực tế và minh bạch hơn.

Theo Nghị quyết 68-NQ/TW và đặc biệt là khoản 6 Điều 10 Nghị quyết 198/2025/QH15, từ ngày 01/01/2026, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh sẽ không còn áp dụng phương pháp khoán thuế. Thay vào đó, việc kê khai, nộp thuế sẽ được thực hiện theo đúng quy định của Luật Quản lý thuế, dựa trên doanh thu thực tế phát sinh.

Sự thay đổi này không đơn thuần là chuyển từ “khoán” sang “kê khai”. Nó phản ánh tầm nhìn dài hạn của Nhà nước trong việc số hóa, minh bạch hóa và tạo sân chơi công bằng giữa các mô hình kinh doanh. Mục tiêu cuối cùng là khuyến khích, tạo mọi điều kiện thuận lợi để hộ kinh doanh phát triển bài bản, thậm chí chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp khi đủ điều kiện.

Phân nhóm quản lý thuế mới theo doanh thu

Vậy, khi không còn thuế khoán, hộ kinh doanh sẽ được quản lý như thế nào? Căn cứ vào Đề án kèm theo Quyết định 3389/QĐ-BTC, từ năm 2026, hộ kinh doanh sẽ được phân thành 3 nhóm chính dựa trên tổng doanh thu năm. Điều đáng chú ý là có một đề xuất mới đây từ Bộ Tài chính (Công văn 18491/BTC-CST) nhằm điều chỉnh ngưỡng doanh thu, mang lại lợi ích lớn hơn cho các hộ kinh doanh quy mô nhỏ.

• Nhóm 1: Doanh thu đến 500 triệu đồng/năm (đề xuất tăng từ 200 triệu)
  • Thuế GTGT & Thuế TNCN: Được miễn nộp. Đây là điểm hỗ trợ rất thiết thực.
  • Trách nhiệm kê khai: Kê khai doanh thu 2 lần/năm.
  • Hóa đơn: Được khuyến khích sử dụng hóa đơn điện tử.
  • Sổ sách: Ghi chép đơn giản, được hỗ trợ phần mềm miễn phí.
• Nhóm 2: Doanh thu trên 500 triệu đến 3 tỷ đồng/năm
  • Thuế GTGT: Nộp theo phương pháp trực tiếp (tỷ lệ % trên doanh thu). Có thể tự nguyện đăng ký áp dụng phương pháp khấu trừ nếu đủ điều kiện.
  • Thuế TNCN: Tính theo tỷ lệ % trên doanh thu (sau khi trừ 500 triệu đồng theo đề xuất).
  • Trách nhiệm kê khai: Kê khai theo quý và quyết toán năm.
  • Hóa đơn: Bắt buộc dùng hóa đơn điện tử, đặc biệt là hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền nếu doanh thu > 1 tỷ và bán lẻ trực tiếp.
  • Tài khoản ngân hàng: Bắt buộc mở tài khoản riêng cho hoạt động kinh doanh.
• Nhóm 3: Doanh thu trên 3 tỷ đồng/năm
  • Thuế GTGT: Bắt buộc áp dụng phương pháp khấu trừ.
  • Thuế TNCN: Tính trên thu nhập tính thuế (Doanh thu – Chi phí hợp lý) với thuế suất phổ thông 17%.
  • Trách nhiệm kê khai: Kê khai theo tháng (nếu doanh thu năm > 50 tỷ) hoặc quý, và quyết toán năm.
  • Sổ kế toán: Bắt buộc áp dụng chế độ kế toán doanh nghiệp (siêu nhỏ hoặc vừa và nhỏ).

Mẹo nhỏ cho hộ kinh doanh: Ngay từ bây giờ, hãy tập thói quen ghi chép doanh thu, chi phí một cách đều đặn. Sử dụng các ứng dụng quản lý bán hàng đơn giản, lưu trữ hóa đơn điện tử cẩn thận. Việc này không chỉ giúp bạn xác định chính xác nhóm mình thuộc về mà còn tạo nền tảng vững chắc cho việc kê khai thuế sau này.

Cập nhật chế độ kế toán mới với Thông tư 99/2025/TT-BTC

Song hành với cải cách thuế, hệ thống kế toán doanh nghiệp cũng có bước chuyển mình quan trọng. Thông tư 99/2025/TT-BTC chính thức thay thế Thông tư 200/2014/TT-BTC, áp dụng từ ngày 01/01/2026, mang đến những điều chỉnh thiết thực hơn.

• Tinh gọn biểu mẫu: Giảm từ 45 mẫu sổ kế toán (theo TT200) xuống còn 42 mẫu, giúp công việc kế toán bớt cồng kềnh, tập trung vào bản chất nghiệp vụ.
• Cập nhật hệ thống tài khoản: Điều chỉnh để phù hợp hơn với đặc thù hoạt động kinh doanh đa dạng hiện nay, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ, dịch vụ số.
• Báo cáo tài chính phản ánh đúng bản chất: Cấu trúc và chỉ tiêu báo cáo được cập nhật để cung cấp thông tin trung thực, hữu ích hơn cho nhà quản lý và các bên liên quan.

Đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ, việc nắm bắt kịp thời Thông tư 99 là vô cùng cần thiết. Nó không chỉ giúp tuân thủ pháp luật mà còn là công cụ đắc lực để quản trị tài chính nội bộ hiệu quả, từ đó đưa ra các quyết định kinh doanh sáng suốt.

Những điều chỉnh quan trọng về thuế suất và chính sách thuế

Năm 2026 cũng chứng kiến sự điều chỉnh của nhiều luật thuế, tác động trực tiếp đến chi phí và kế hoạch tài chính của doanh nghiệp.

1. Tăng mức giảm trừ gia cảnh thuế TNCN

Đây là tin vui cho người lao động và cũng gián tiếp hỗ trợ doanh nghiệp trong việc chăm lo đời sống nhân viên. Theo Nghị quyết 110/2025/UBTVQH15:

• Mức giảm trừ cho người nộp thuế tăng lên 15,5 triệu đồng/tháng (186 triệu đồng/năm).
• Mức giảm trừ cho mỗi người phụ thuộc là 6,2 triệu đồng/tháng.

Công thức tính thuế TNCN phổ thông (tạm tính): Thuế phải nộp = (Thu nhập tính thuế - 15,5 triệu - 6,2 triệu x Số người phụ thuộc) x Thuế suất theo lũy tiến từng phần.

2. Luật Thuế GTGT 2024: 7 điểm doanh nghiệp cần lưu ý

Luật mới có hiệu lực từ 2026 với nhiều thay đổi sâu rộng:

• Thu hẹp diện không chịu thuế: Một số mặt hàng như phân bón, máy móc nông nghiệp, tàu cá xa bờ sẽ chuyển sang chịu thuế (thuế suất 5% hoặc 10%).
• Siết chặt điều kiện khấu trừ thuế đầu vào: Xu hướng rõ ràng là yêu cầu thanh toán không dùng tiền mặt cho mọi giao dịch để được khấu trừ, nhằm tăng tính minh bạch.
• Điều chỉnh thuế suất: Nhiều nhóm hàng hóa, dịch vụ chuyển từ mức 5% lên 10%, đòi hỏi doanh nghiệp phải tính toán lại giá vốn và giá bán.
• Bổ sung trường hợp được hoàn thuế: Tạo điều kiện cho doanh nghiệp chuyên sản xuất hàng hóa/dịch vụ chịu thuế suất 5% nếu có số thuế đầu vào chưa khấu trừ lớn.

3. Thuế Bảo vệ Môi trường và Thuế Tiêu thụ Đặc biệt

Các loại thuế gián thu này cũng có điều chỉnh:

• Thuế BVMT với xăng dầu: Năm 2026 áp dụng mức thuế cụ thể theo Nghị quyết 109/2025/UBTVQH15 (ví dụ: xăng 2.000đ/lít), ảnh hưởng đến chi phí nguyên liệu đầu vào của nhiều ngành.
• Thuế TTĐB: Biểu thuế suất được sửa đổi theo Luật Thuế TTĐB 2025, doanh nghiệp kinh doanh các mặt hàng đặc biệt (rượu, bia, thuốc lá, ô tô…) cần rà soát kỹ để kê khai chính xác.

Lộ trình chuẩn bị cho doanh nghiệp và hộ kinh doanh

Đứng trước một loạt thay đổi, sự chủ động là chìa khóa then chốt. Dưới đây là lộ trình hành động thiết thực bạn có thể tham khảo:

Giai đoạn 1: Rà soát và đánh giá (Ngay từ bây giờ)

• Xác định vị thế: Doanh nghiệp bạn thuộc quy mô nào? Hộ kinh doanh của bạn dự kiến thuộc nhóm doanh thu nào? Việc này sẽ định hướng toàn bộ các bước tiếp theo.
• Đọc và hiểu văn bản: Dành thời gian nghiên cứu các Luật, Nghị quyết, Thông tư liên quan trực tiếp đến lĩnh vực kinh doanh của mình. Đừng ngần ngại tham khảo ý kiến chuyên môn.
• Kiểm tra hệ thống: Phần mềm kế toán hiện tại có tương thích với biểu mẫu mới theo Thông tư 99? Hệ thống hóa đơn điện tử đã đáp ứng yêu cầu bắt buộc chưa?

Giai đoạn 2: Điều chỉnh và đào tạo (Nửa cuối 2025)

• Cập nhật quy trình nội bộ: Điều chỉnh quy trình mua hàng, bán hàng, thanh toán (ưu tiên chuyển khoản) để đáp ứng điều kiện khấu trừ thuế GTGT mới.
• Đào tạo nhân sự: Tổ chức đào tạo cho bộ phận kế toán, tài chính, thậm chí cả nhân viên bán hàng về các quy định mới liên quan đến hóa đơn, chứng từ.
• Lên kế hoạch tài chính: Tính toán lại các chỉ tiêu giá vốn, giá bán, dự phòng thuế phải nộp để có kế hoạch dòng tiền phù hợp cho năm 2026.

Giai đoạn 3: Thực thi và tối ưu (Từ 01/01/2026)

• Áp dụng chính thức: Triển khai toàn bộ quy trình, biểu mẫu, phần mềm mới theo đúng lộ trình.
• Theo dõi sát sao: Trong những tháng đầu áp dụng, cần theo dõi chặt chẽ để kịp thời phát hiện và điều chỉnh những phát sinh chưa phù hợp.
• Tìm kiếm cơ hội tối ưu: Trên cơ sở tuân thủ, hãy xem xét các chính sách ưu đãi mới (như việc doanh nghiệp lớn đào tạo cho DNVVĐ được tính vào chi phí được trừ) để tối ưu hóa lợi ích cho doanh nghiệp mình.

Hành trình thay đổi luôn đi kèm với thử thách, nhưng cũng ẩn chứa những cơ hội tuyệt vời để phát triển vững mạnh và chuyên nghiệp hơn. Những chính sách mới này, xét cho cùng, là bệ pháp lý vững chắc để cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam, từ các hộ kinh doanh nhỏ