Luật thống kê sửa đổi 2025: Tác động và cơ hội cho doanh nghiệp

Trong một nền kinh tế năng động và không ngừng biến đổi, thông tin chính xác và kịp thời chính là “nguồn sống” cho mọi quyết định chiến lược. Đối với các doanh nghiệp, từ những tập đoàn FDI lớn đến các doanh nghiệp vừa và nhỏ hay hộ kinh doanh cá thể, việc nắm bắt được bức tranh tổng thể về thị trường, ngành nghề và xu hướng vĩ mô là yếu tố then chốt để tồn tại và phát triển. Hệ thống thống kê quốc gia đóng vai trò như một “bác sĩ chẩn đoán” nền kinh tế, và mọi thay đổi trong hệ thống này đều sẽ tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của bạn.

Luật thống kê sửa đổi 2025: Bước chuyển mình quan trọng trong kỷ nguyên số

Vừa qua, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê với sự đồng thuận tuyệt đối. Đây không chỉ là một cập nhật pháp lý thông thường, mà là một cuộc cải cách có tính hệ thống, nhằm hiện đại hóa toàn diện hoạt động thống kê, phục vụ yêu cầu quản lý trong bối cảnh mô hình chính quyền địa phương hai cấp và làn sóng chuyển đổi số mạnh mẽ.

Luật Thống kê sửa đổi được xây dựng trên cơ sở rà soát kỹ lưỡng và tập trung sửa đổi, bổ sung 04 nhóm vấn đề chính: tổ chức bộ máy; thanh tra, kiểm tra; chuyên môn nghiệp vụ phát sinh; và ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số.

Theo chia sẻ của bà Nguyễn Thị Hương – Cục trưởng Cục Thống kê (Bộ Tài chính), luật mới hướng tới mục tiêu tạo ra một hệ thống thông tin thống kê đồng bộ, minh bạch, hiệu quả, giảm gánh nặng báo cáo và tận dụng tối đa dữ liệu từ các nguồn hành chính. Luật chính thức có hiệu lực từ ngày 01/01/2026, mở ra một chương mới cho công tác thống kê Việt Nam.

Những thay đổi then chốt doanh nghiệp cần lưu tâm

Thay vì chỉ là thông tin một chiều, những điều chỉnh trong luật lần này sẽ tạo ra môi trường dữ liệu mới, ảnh hưởng trực tiếp đến cách doanh nghiệp tương tác với cơ quan nhà nước và ra quyết định nội bộ.

Tái cấu trúc hệ thống thông tin: Từ trung ương đến cấp xã

Một trong những thay đổi căn bản nhất là việc điều chỉnh cơ cấu tổ chức hệ thống thông tin thống kê cho phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp (tỉnh/thành phố và xã/phường).

• Bãi bỏ hệ thống thông tin thống kê cấp huyện: Điều này nhằm tinh gọn bộ máy, tránh chồng chéo trong thu thập và báo cáo số liệu.
• Thiết lập và củng cố hệ thống thông tin thống kê cấp xã: Đây là điểm then chốt để đảm bảo dữ liệu phản ánh sát sao nhất tình hình kinh tế – xã hội tại địa bàn cơ sở, nơi diễn ra phần lớn hoạt động của doanh nghiệp nhỏ và hộ kinh doanh. Thẩm quyền ban hành chế độ báo cáo thống kê cấp tỉnh, cấp xã được giao cho Bộ trưởng Bộ Tài chính.

Điều này có nghĩa là trong tương lai, dữ liệu thống kê về địa bàn của bạn sẽ được tổng hợp trực tiếp từ cấp xã, đòi hỏi tính chính xác và trách nhiệm cao hơn từ chính quyền cơ sở.

Xây dựng cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia thống nhất

Đây có lẽ là tin vui lớn nhất cho cộng đồng doanh nghiệp và các nhà nghiên cứu. Luật bổ sung quy định về việc xây dựng Cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia tập trung, thống nhất.

• Chấm dứt tình trạng dữ liệu manh mún, phân tán: Thay vì phải tìm kiếm thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, doanh nghiệp có thể kỳ vọng vào một kho dữ liệu đáng tin cậy, được chuẩn hóa.
• Tăng cường khả năng kết nối và chia sẻ dữ liệu: Việc tích hợp dữ liệu từ các bộ, ngành sẽ giúp tạo ra các chỉ số tổng hợp, đa chiều, phục vụ tốt hơn cho phân tích thị trường và hoạch định chiến lược.
• Bổ sung hệ thống chỉ tiêu thống kê liên ngành, liên vùng: Các chỉ tiêu về kinh tế số, phát triển bền vững sẽ được thể chế hóa, cung cấp góc nhìn toàn diện về các xu hướng mới.

Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và giảm gánh nặng báo cáo

Tinh thần xuyên suốt của luật sửa đổi là tận dụng công nghệ để tối ưu hóa hoạt động. Điều này mang lại hai lợi ích thiết thực:

1. Giảm báo cáo giấy tờ, chuyển sang báo cáo điện tử: Cục Thống kê sẽ triển khai các quy định mới về báo cáo thống kê điện tử, hướng tới tự động hóa. Doanh nghiệp sẽ tiết kiệm đáng kể thời gian và chi phí hành chính.
2. Khai thác tối đa dữ liệu hành chính: Thay vì yêu cầu doanh nghiệp báo cáo trùng lặp, cơ quan thống kê sẽ chủ động khai thác dữ liệu từ các hệ thống như thuế, hải quan, đăng ký doanh nghiệp. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải duy trì sổ sách kế toán và báo cáo thuế chính xác, kịp thời, vì đó sẽ trở thành nguồn dữ liệu đầu vào quan trọng cho thống kê nhà nước.

“Việc sử dụng tối đa nguồn dữ liệu hành chính không chỉ nâng cao chất lượng thông tin mà còn góp phần giảm gánh nặng báo cáo cho doanh nghiệp và người dân.” – Bà Nguyễn Thị Hương, Cục trưởng Cục Thống kê.

Cơ hội và thách thức đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ kinh doanh

Với tư cách là những “tế bào” quan trọng của nền kinh tế, cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và hộ kinh doanh sẽ cảm nhận rõ rệt tác động của luật mới.

Cơ hội: Tiếp cận thông tin “sạch” và nhanh hơn

• Ra quyết định dựa trên dữ liệu: Một hệ thống thống kê minh bạch, số hóa sẽ cung cấp cho bạn các chỉ số đáng tin cậy về thị trường địa phương, ngành hàng, biến động giá cả… giúp đưa ra quyết định kinh doanh sáng suốt hơn.
• Giảm thiểu rủi ro pháp lý: Quy trình báo cáo được chuẩn hóa và rõ ràng giúp doanh nghiệp dễ dàng tuân thủ, tránh những sai sót không đáng có do hiểu nhầm quy định.
• Tiết kiệm nguồn lực: Giảm gánh nặng báo cáo hành chính đồng nghĩa với việc bạn có thêm thời gian và nhân lực để tập trung vào hoạt động cốt lõi: sản xuất, kinh doanh và chăm sóc khách hàng.

Thách thức & Lời khuyên hành động

Bên cạnh cơ hội, luật mới cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về tính kỷ luật và chuyên nghiệp trong quản trị nội bộ.

• Chuẩn hóa và số hóa dữ liệu nội bộ: Doanh nghiệp cần đầu tư vào việc quản lý hồ sơ, chứng từ, sổ sách kế toán một cách bài bản, sẵn sàng cho việc kết nối và chia sẻ dữ liệu điện tử. Hãy bắt đầu từ những công cụ đơn giản như phần mềm kế toán hoặc bảng tính được tổ chức khoa học.
• Chủ động cập nhật thông tin: Theo dõi sát sao các văn bản hướng dẫn thi hành luật sẽ được ban hành trong thời gian tới, đặc biệt là các quy định về chế độ báo cáo thống kê cấp xã và tỉnh.
• Phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương: Khi hệ thống thống kê cấp xã được củng cố, mối liên hệ giữa doanh nghiệp/hộ kinh doanh với UBND xã/phường sẽ trở nên quan trọng hơn trong việc cung cấp thông tin chính xác về tình hình sản xuất, lao động.

Mẹo nhanh: Hãy coi mỗi báo cáo thuế, mỗi tờ khai hải quan là một "viên gạch" xây dựng nên hồ sơ năng lực tín nhiệm của doanh nghiệp bạn trong mắt hệ thống dữ liệu quốc gia. Sự chính xác và đúng hạn ngay hôm nay sẽ mở ra cánh cửa thuận lợi cho ngày mai.

Lộ trình triển khai và tầm nhìn đến năm 2045

Để luật đi vào cuộc sống, Cục Thống kê xác định ba nhóm đột phá chính:

1. Đột phá pháp lý và nghiệp vụ: Khẩn trương xây dựng các văn bản hướng dẫn chi tiết, đào tạo đội ngũ công chức kiêm nhiệm làm thống kê cấp xã.
2. Đột phá công nghệ và dữ liệu: Xây dựng Cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia, tăng cường khai thác dữ liệu hành chính, đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin.
3. Đột phá tổ chức tại cấp xã: Phân định rõ vai trò, nhiệm vụ và tăng cường năng lực cho bộ máy thống kê cơ sở.

Những nỗ lực này hoàn toàn phù hợp với Chiến lược Phát triển Thống kê Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045, hướng tới một hệ thống thống kê độc lập, hiện đại, sử dụng hiệu quả dữ liệu lớn và công nghệ mới.

Luật Thống kê sửa đổi không đơn thuần là một văn bản pháp quy. Nó là lời hứa về một môi trường kinh doanh minh bạch hơn, nơi mọi quyết định đều có thể dựa trên nền tảng dữ liệu vững chắc. Đối với các doanh nghiệp FDI, đây là tín hiệu tích cực về sự cải thiện môi trường đầu tư, nơi thông tin được cung cấp đầy đủ và đáng tin cậy. Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ kinh doanh, đây là cơ hội để nâng tầm quản trị, giảm bớt áp lực hành chính và bước đi vững chãi hơn trong hành trình phát triển của mình.

Hãy xem đây là một đợt “nâng cấp hệ điều hành” cho nền kinh tế. Việc của chúng ta – những người đang vận hành các “ứng dụng” doanh nghiệp – là cần hiểu rõ những thay đổi này, cập nhật “phiên bản” quy trình nội bộ và sẵn sàng tận dụng những lợi ích mà nó mang lại. Sự chủ động trong việc tuân thủ và thích ứng không chỉ giúp doanh nghiệp vận hành trơn tru, mà còn góp phần chung tay xây dựng một hệ sinh thái dữ liệu quốc gia mạnh mẽ, vì sự phát triển bền vững của chính chúng ta và của cả nền kinh tế.

Để luôn cập nhật những thông tin mới nhất về chính sách tài chính, kế toán, thuế và các phân tích chuyên sâu giúp ích cho hoạt động kinh doanh, bạn có thể theo dõi các kênh thông tin chính thống và uy tín. Ngoài ra, để được tư vấn cụ thể hơn về tác động của các quy định mới đến mô hình kinh doanh của mình, bạn có thể tham khảo thêm các bài viết phân tích từ các chuyên gia tại website ConsultX hoặc trên fanpage của ConsultX.

Nguồn tham khảo chính:

• Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê (đ