Chuyển đổi mô hình tài chính ngân sách giúp doanh nghiệp vận hành hiệu quả

Mỗi giai đoạn phát triển kinh tế lại đặt ra cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nước ngoài, doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ cá thể, những yêu cầu mới về quản trị tài chính – ngân sách. Trong bối cảnh làn sóng sắp xếp đơn vị hành chính và xây dựng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đang diễn ra, câu chuyện đảm bảo dòng chảy ngân sách thông suốt trở thành điểm tựa quan trọng cho sự ổn định, phát triển bền vững của cả hệ thống doanh nghiệp và bộ máy nhà nước. Sự thông suốt về tài chính – ngân sách không chỉ là nghĩa vụ tuân thủ pháp luật, mà còn là động lực giúp doanh nghiệp, hộ kinh doanh sẵn sàng vươn lên trước những thay đổi về mô hình quản lý.

Thay đổi mô hình quản trị tài chính trong giai đoạn chuyển đổi hành chính

Chuyển đổi sang mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là một chủ trương lớn, có ý nghĩa chiến lược giúp bộ máy quản lý nhà nước tinh gọn, vận hành hiệu quả hơn. Tuy nhiên, giai đoạn đầu chuyển đổi thường tiềm ẩn không ít khó khăn liên quan đến cơ sở vật chất, nhân sự, cũng như tổ chức vận hành quy trình tài chính – ngân sách ở cấp xã, phường.

Những thử thách thực tế

• Cơ sở vật chất chưa đồng bộ: Việc thay đổi mô hình quản lý làm phát sinh nhu cầu nâng cấp trụ sở, hệ thống lưu trữ, phương tiện phục vụ hoạt động tài chính.
• Bộ máy cán bộ còn lúng túng: Tại nhiều nơi, cán bộ kế toán – tài chính chưa được đào tạo bài bản để tiếp cận các quy trình, nghiệp vụ mới.
• Chậm chi trả lương và kinh phí hoạt động: Do thay đổi quy trình, một số địa phương gặp vướng mắc trong việc triển khai dự toán, dẫn đến chậm trễ thanh toán lương hoặc chi phí thường xuyên cho các đơn vị.
• Thiếu nhân sự chủ chốt: Rất nhiều xã vùng sâu, vùng xa thiếu kế toán trưởng đạt chuẩn, gây khó khăn khi cần bổ nhiệm người đứng đầu chịu trách nhiệm về dòng tiền.

Những thách thức trên là điều khó tránh trong quá trình nâng cấp mô hình quản lý. Nhưng bằng ý chí kiên định và sự chủ động, các địa phương và cộng đồng doanh nghiệp có thể biến thách thức thành cơ hội để tăng tốc phát triển.

Sự vào cuộc chủ động của Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan

Sự chuyển động chủ động của Bộ Tài chính cùng các sở, ngành địa phương đóng vai trò như chất xúc tác quan trọng để đảm bảo “không để đứt gãy ngân sách”, giữ vững nhịp vận hành tài chính trong giai đoạn chuyển tiếp. Điển hình là việc ban hành các văn bản hướng dẫn, tổ chức họp trực tuyến, giải đáp vướng mắc, và thành lập tổ công tác tư vấn, hỗ trợ trực tiếp tại địa phương.

• Tổ chức tập huấn, đào tạo: Bộ Tài chính thường xuyên phối hợp với các địa phương mở các lớp đào tạo, tập huấn nghiệp vụ cho cán bộ tài chính xã, giúp họ tự tin tiếp nhận trách nhiệm mới.
• Hướng dẫn cụ thể các vấn đề phát sinh: Các thắc mắc như điều kiện bổ nhiệm kế toán trưởng, mở tài khoản kho bạc… được giải đáp công khai, giúp tránh tình trạng “chờ hướng dẫn” kéo dài.
• Xây dựng hệ thống liên lạc 2 chiều: Từ đường dây nóng, nhóm hỗ trợ trên mạng xã hội tới thư viện dữ liệu trực tuyến (drive), mọi phản ánh đều được tiếp nhận và xử lý kịp thời.
• Thành lập 6 tổ công tác trực tiếp: Việc cử các tổ công tác đến từng địa phương lắng nghe, giải quyết vướng mắc tại chỗ đã thể hiện tinh thần “đồng hành cùng doanh nghiệp và bộ máy địa phương vượt khó”.

Bí quyết: Chủ động chia sẻ và cộng tác với các cơ quan chức năng

• Luôn cập nhật các thông tin, văn bản hướng dẫn mới nhất từ Bộ Tài chính hoặc sở tài chính địa phương để tránh bỏ lỡ các chính sách, ưu đãi hay quy định quan trọng.
• Nếu gặp vướng mắc về tài khoản kho bạc, kế toán trưởng hay các quy trình chi ngân sách, hãy chủ động trao đổi trực tiếp với các nhóm tư vấn, tổ công tác để được hỗ trợ nhanh nhất.
• Hộ kinh doanh cá thể và doanh nghiệp nhỏ có thể chủ động liên hệ các đơn vị đào tạo (do Bộ, sở tổ chức) để cử cán bộ, nhân viên đi học, nâng cao kỹ năng kế toán – ngân sách.

“Không nên ngại hỏi, không nản khi gặp quy định mới; bởi mỗi thành viên đều có quyền và trách nhiệm đóng góp ý kiến để hệ thống tài chính vận hành tốt hơn.” – Trích kinh nghiệm tư vấn của chuyên gia ConsultX.

Những vướng mắc nổi bật trong vận hành mô hình mới

Sau thời điểm 1/7/2025 – khi mô hình chính quyền 2 cấp chính thức đi vào vận hành – một số vướng mắc thực tiễn đã được địa phương và doanh nghiệp phản ánh trực tiếp. Đối với các đơn vị vừa và nhỏ, cũng như hộ kinh doanh, việc phối hợp xử lý các tình huống này cực kỳ thiết thực.

Thiếu kế toán trưởng đủ tiêu chuẩn

Hiện tượng này phổ biến nhất tại các xã vùng sâu, vùng xa và cũng là vướng mắc chung của cả các doanh nghiệp nhỏ, FDI vận hành ở địa phương:

• Do tiêu chuẩn bổ nhiệm khá cao, nhiều xã/chủ doanh nghiệp nhỏ không thể tìm đủ người đạt chuẩn để đảm nhận vai trò kế toán trưởng.
• Đề xuất nới lỏng điều kiện bổ nhiệm trong giai đoạn chuyển tiếp đã được Bộ Tài chính cân nhắc, đồng thời tăng cường các hoạt động đào tạo ngắn hạn bổ sung.

Nếu doanh nghiệp bạn gặp tình trạng thiếu kế toán trưởng hoặc chưa kịp bổ nhiệm, nên lập kế hoạch đào tạo nội bộ, hoặc chủ động kết nối với tổ chức tư vấn tài chính để được hỗ trợ quy trình bổ nhiệm.

Mẹo nhỏ: Hộ kinh doanh, doanh nghiệp nhỏ có thể thuê ngoài dịch vụ kế toán trưởng hợp đồng ngắn hạn từ các công ty tư vấn uy tín, vừa đảm bảo tuân thủ quy định, vừa giảm áp lực tuyển dụng.

Vấn đề mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước

Để quản trị dòng ngân sách hiệu quả trong mô hình mới, việc mở tài khoản giao dịch tại Kho bạc Nhà nước là bắt buộc. Tuy nhiên, nhiều đơn vị còn gặp các vướng mắc như:

• Chưa có Nghị quyết về phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi.
• Bộ máy kế toán – tài chính xã chưa hoàn thiện; chưa bổ nhiệm kế toán trưởng hoặc chủ tài khoản.
• Chưa có mẫu dấu, chữ ký hợp lệ để thực hiện giao dịch.

Cách giải quyết thực tiễn:

• Nên làm việc sớm với phòng Tài chính – Kế hoạch địa phương để chuẩn bị đầy đủ hồ sơ cần thiết.
• Chủ động xin tư vấn từ tổ công tác của Bộ Tài chính khi gặp vướng mắc về hồ sơ, quy trình mở tài khoản.

Tip nhỏ: Liệt kê sẵn bộ hồ sơ mẫu gồm Quyết định thành lập, bổ nhiệm kế toán trưởng, giấy đăng ký mẫu dấu, phân công nhiệm vụ,... để chủ động cho mọi trường hợp kiểm tra.

Phân định đơn vị dự toán cấp xã

Sau sắp xếp hành chính, nhiều địa phương lúng túng khi xác định đâu là đơn vị dự toán cấp 1 của ngân sách xã/phường. Theo hướng dẫn hiện hành, các đơn vị như Văn phòng Đảng ủy xã, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã, các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc UBND xã sẽ được xác định là đơn vị dự toán cấp 1.

• Đối với các phòng chuyên môn trực thuộc, cần rà soát chức năng, nhiệm vụ để thực hiện giao dự toán cho phù hợp và không chồng chéo với các đơn vị khác.

Mẹo cho doanh nghiệp: Nếu là đơn vị thụ hưởng ngân sách nhà nước ở địa phương, hãy chủ động cập nhật phân công dự toán để không bỏ lỡ quyền lợi tài chính khi chuyển đổi mô hình quản lý.

Những giải pháp chủ động giúp dòng tiền luôn thông suốt

Dù quy mô doanh nghiệp của bạn lớn hay nhỏ, dù là FDI, doanh nghiệp tư nhân, hay hộ cá thể, việc đảm bảo dòng chảy ngân sách liên tục là yếu tố sống còn để vận hành ổn định, tận dụng các ưu đãi cũng như tuân thủ hệ thống pháp luật tài chính.

Kinh nghiệm từ thực tế:

• Linh hoạt trong điều phối ngân sách: Chủ động lập kế hoạch tạm ứng – tạm cấp ngân sách trong thời gian chờ cấp trên phê duyệt dự toán, tránh bị gián đoạn công việc, chi lương hoặc thanh toán chi phí hoạt động.
• Xây dựng mạng lưới thông tin nội bộ kết nối với cơ quan quản lý: Thiết lập các đầu mối phụ trách tài chính – kế toán liên tục cập nhật văn bản hướng dẫn từ các sở ngành, không để “mất sóng” giữa chừng.
• Chủ động phổ biến quy trình mới cho các bộ phận liên quan: Tổ chức họp giao ban nội bộ để phổ biến các quy tắc, quy trình dưới mô hình hành chính – tài chính mới, đặc biệt đối với doanh nghiệp có nhiều chi nhánh – đơn vị con tại địa phương.

Hiểu rõ từng khâu, chuẩn hóa quy trình và linh hoạt trong tổ chức nhân sự là chìa khóa để chuyển đổi mô hình quản lý ngân sách thành công!

Đồng hành và tận dụng sự hỗ trợ từ cơ quan chức năng

Các địa phương, Bộ Tài chính cùng các tổ chức tư vấn uy tín luôn chủ động thiết lập kênh hỗ trợ cho doanh nghiệp, tổ chức và người dân trong quá trình chuyển đổi. Doanh nghiệp nên tận dụng tối đa sự trợ giúp này, từ các hướng dẫn chuyên môn, đến cập nhật về chính sách ưu đãi, miễn giảm phát sinh trong giai đoạn đầu triển khai mô hình hai cấp.

• Tham khảo website chính thức, fanpage hoặc tài liệu chuyên môn từ các tổ chức tư vấn giàu kinh nghiệm.
• Làm quen với các nền tảng trao đổi trực tuyến (zalo, viber, drive…) nơi cập nhật nhanh các hỏi – đáp, văn bản giải trình của các bộ ngành.
• Chủ động gửi các thắc mắc cụ thể thay vì chờ đợi, tránh để “nút thắt” của mình kéo theo nhiều hệ lụy dài hạn về tài chính.

Bạn có thể thường xuyên cập nhật các thông tin mới nhất, chia sẻ hướng dẫn và tư vấn chuyên sâu tại website Công ty tư vấn ConsultX và Facebook ConsultX để rút ngắn thời gian thích ứng với bất cứ thay đổi nào về chính sách tài chính, kế toán và ngân sách nhà nước.

Bước ngoặt mới – Những nguyên tắc vàng để không “đứt gãy ngân sách”

Xuyên suốt các chỉ đạo của Bộ Tài chính, nguyên tắc “không để đứt gãy ngân sách” đã trở thành một chuẩn mực mới, không chỉ với các cơ quan quản lý mà còn với từng doanh nghiệp, tổ chức và hộ cá thể. Việc giữ ổn định nguồn thu – chi, triển khai dự toán không gián đoạn giúp doanh nghiệp duy trì sức mạnh nội lực, kịp thời nắm bắt các cơ hội mới từ chính sách kinh tế vĩ mô của nhà nước.

• Luôn giữ sự ổn định trong việc phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách, đảm bảo ngân sách của xã, phường được giao nhiệm vụ và quyền hạn rõ ràng.
• Thường xuyên rà soát các quyết định mới từ Thủ tướng, Quốc hội (ví dụ Quyết định 1390/QĐ-TTg) – đây là cơ sở pháp lý quan trọng cho việc triển khai dự toán liên tục, không gián đoạn.
• Doanh nghiệp cần chủ động phối hợp với cơ quan tài chính sở, phòng ban chuyên môn để đảm bảo hoạt động không bị “đứt mạch” dòng tiền khi có thay đổi hành chính.

Các doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm SMEs và hộ kinh doanh, nên xây dựng văn hóa tuân thủ quy trình tài chính – ngân sách như là một “bức tường thành” bảo vệ chủ động, thay vì chỉ phản ứng khi có kiểm tra hoặc sự cố phát sinh.

“Sự chủ động, minh bạch, tuân thủ quy tắc mới sẽ giúp bạn không những đảm bảo sự thông suốt tài chính, mà còn tạo dựng niềm tin vững chắc với đối tác, cơ quan quản lý và xã hội.”

Góc nhìn chiến lược: Biến chuyển đổi thành cơ hội bền vững

Chuyển đổi mô hình quản lý là xu thế không thể đảo ngược, và mỗi doanh nghiệp – dù ở quy mô nào – đều có thể hưởng lợi nếu biết nắm bắt cơ hội:

• Doanh nghiệp FDI sẽ dễ dàng đảm bảo sự minh bạch tài chính, tăng thuận lợi cho dòng vốn đầu tư nước ngoài.
• Các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ kinh doanh cá thể có thể tăng cơ hội tiếp cận vốn hỗ trợ, ưu đãi từ Nhà nước nhờ chủ động đảm bảo quy trình ngân sách bài bản.
• Bộ máy kế toán – tài chính “trẻ hóa”, tinh gọn giúp tối ưu chi phí quản lý, nâng hiệu quả cũng như cải thiện hình ảnh doanh nghiệp trong con mắt đối tác, khách hàng.

Bên cạnh đó, đổi mới hành chính – tài chính là điều kiện để áp dụng mạnh mẽ chuyển đổi số kế toán, ngân sách: sử dụng hóa đơn điện tử, mở tài khoản ngân hàng số, tích hợp quản lý thuế trực tuyến – những yếu tố cốt lõi nâng cao năng lực cạnh tranh.

Tip ứng dụng: Doanh nghiệp nhỏ nên thử các phần mềm kế toán điện tử phù hợp quy mô, hoặc sử dụng dịch vụ kế toán ngoài giúp hợp thức hóa hồ sơ đầu vào – đầu ra hợp lệ, tiết kiệm chi phí, giảm sai sót.

Lời nhắn gửi đến cộng đồng doanh nghiệp, hộ kinh doanh

Hành trình phía trước còn nhiều thử thách, đặc biệt khi môi trường chính sách, hành chính – tài chính liên tục đổi thay nhằm thúc đẩy phát triển bền vững toàn hệ thống. Nhưng mỗi sự thay đổi lại mở ra cánh cửa cho sự lớn mạnh – nếu bạn kịp thời nắm bắt thông tin, chủ động huấn luyện bản thân và tổ chức, sớm thích nghi với các quy chế, mô hình mới.

Đừng ngần ngại đặt câu hỏi, đừng bỏ qua bất cứ cập nhật, giải đáp nào từ cơ quan chức năng. Sự minh bạch, chủ động luôn là “vũ khí sắc bén” giúp doanh nghiệp vừa và nhỏ, FDI, hộ kinh doanh cá thể vững vàng trong dòng chảy ngân sách mới.

Bạn hãy tiếp tục trang bị kiến thức cho chính mình, thường xuyên trao đổi với cộng đồng và cập nhật thông tin mới nhất từ các nguồn chính thống, kênh tư vấn uy tín. Không chỉ để tuân thủ đúng quy định, mà còn để thành công bền vững trên chính đôi chân của mình!

Nguồn tham khảo

• Tài liệu, hướng dẫn từ Bộ Tài chính Việt Nam (www.mof.gov.vn)
• Luật Ngân sách Nhà nước, Quyết định 1390/QĐ-TTg về phân cấp nhiệm vụ chi ngân sách cấp xã (2025)
• Website tư vấn tài chính – kế toán ConsultX
• Báo cáo tổng kết công tác tài chính-ngân sách địa phương 2024–2025
• Các văn bản hướng dẫn của Kho bạc Nhà nước, Sở Tài chính các tỉnh/thành phố