Cách tận dụng ưu đãi EVFTA giúp doanh nghiệp Việt bứt phá kinh doanh

Mỗi bước tiến về hội nhập kinh tế đều mở ra những chân trời mới, không chỉ giúp doanh nghiệp tận dụng nguồn lực toàn cầu mà còn nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế. Nhìn lại chặng đường gần 5 năm qua, có lẽ chưa bao giờ cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam lại cảm nhận rõ rệt cơ hội vàng từ các hiệp định thương mại tự do như hiện nay. Trong đó, quan hệ xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU) được ví như một đòn bẩy chiến lược, thúc đẩy tăng trưởng, đổi mới công nghệ cũng như nâng cao chuẩn mực quản trị. Tuy nhiên, trong hành trình tận dụng EVFTA, không ít doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp FDI, hộ kinh doanh cá thể vẫn còn nhiều băn khoăn, vướng mắc về thuế quan, quy tắc xuất xứ, thủ tục hành chính cũng như các tiêu chuẩn hội nhập mới. Đâu là những điểm mấu chốt cần nắm, làm sao để biến thách thức thành lợi thế bền vững? Bài viết này sẽ phân tích sâu những khía cạnh thực tiễn, hỗ trợ doanh nghiệp chủ động chinh phục thị trường rộng lớn và tiềm năng này.

EVFTA: Cơ hội vàng để doanh nghiệp Việt bứt phá

Những con số biết nói và tiềm năng tích lũy

• Kim ngạch thương mại song phương Việt Nam – EU cán mốc 300 tỷ USD: Kể từ khi EVFTA có hiệu lực (1/8/2020), giá trị giao thương giữa hai bên đã bứt tốc mạnh mẽ. Số liệu từ Cục Thống kê cho thấy, giai đoạn từ tháng 8/2020 đến tháng 5/2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu gần 300 tỷ USD, chiếm gần 40% tổng giá trị thương mại tích lũy giữa Việt Nam và EU kể từ 1995.
• Vị thế đối tác hàng đầu tại ASEAN: Việt Nam hiện là quốc gia dẫn đầu về xuất khẩu sang EU trong khu vực ASEAN, đồng thời là đối tác thương mại lớn thứ 16 của EU trên toàn cầu.
• Thị trường xuất khẩu đa dạng hóa: Không chỉ là lĩnh vực truyền thống như dệt may, da giày, nông sản, mà còn có các ngành hàng công nghệ cao, điện tử, nội thất, thực phẩm và nông sản xanh…

EVFTA không chỉ đơn thuần là một thỏa thuận thương mại. Đây là động lực then chốt giúp chuẩn hóa hoạt động kinh doanh, mở rộng thị trường, thu hút đầu tư và thúc đẩy đổi mới sáng tạo cho doanh nghiệp Việt Nam trong kỷ nguyên hội nhập mới.

Mở rộng cơ hội đầu tư FDI và hợp tác đa ngành

• Dòng vốn đầu tư FDI gia tăng chất lượng: EVFTA góp phần tạo môi trường kinh doanh minh bạch, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, thúc đẩy chuyển giao công nghệ và lan tỏa các chuẩn mực quản trị tiên tiến từ EU sang Việt Nam.
• Hợp tác công – tư (PPP) và dự án công nghệ xanh: Nhiều cơ hội hợp tác về chuyển giao công nghệ, phát triển năng lượng sạch, kinh tế tuần hoàn, các dự án đổi mới sáng tạo trong sản xuất, dịch vụ… được đẩy mạnh dựa trên nền tảng luật pháp ổn định và cam kết bảo vệ môi trường của hai phía.
• Cộng hưởng cùng hệ sinh thái thị trường 100 triệu dân: Quy mô dân số trẻ, lực lượng lao động dồi dào và chi phí cạnh tranh biến Việt Nam thành điểm đến hấp dẫn cho doanh nghiệp EU cần đa dạng hóa chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tác động kinh tế và chuẩn hóa hệ thống

Xóa bỏ hàng rào, tạo thuận lợi thương mại vượt trội

• Trên 70% thuế quan được xóa bỏ ngay khi EVFTA có hiệu lực – phần còn lại sẽ tiếp tục được giảm dần trong những năm tới và tổng mức ưu đãi thuế lên tới 99%. Đây là yếu tố cải thiện đáng kể năng lực cạnh tranh cho sản phẩm Việt Nam tại EU.
• Mở rộng quyền tiếp cận thị trường: Xuất khẩu ra EU giờ không còn là lãnh địa của “ông lớn”. Cơ hội thực sự mở rộng cho nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ kinh doanh cá thể nếu biết vận dụng tốt các ưu đãi và chuẩn hóa quy trình.
• Gia tăng giá trị gia tăng & lan tỏa công nghệ: Bên cạnh xuất khẩu truyền thống, doanh nghiệp còn tiếp cận các dự án về chuyển giao, ứng dụng công nghệ tiên tiến EU vào quy trình sản xuất tại Việt Nam.

“Chính sự hài hòa về tiêu chuẩn cùng với thị trường mở là con đường dẫn đến tăng trưởng bền vững và thịnh vượng lâu dài cho doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực tư nhân, FDI và các đơn vị khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.” – Bruno Jaspaert, Chủ tịch EuroCham.

Chỉ số niềm tin: Tín hiệu khả quan từ cộng đồng doanh nghiệp

• 66% doanh nghiệp tham gia khảo sát EuroCham đang tích cực khai thác cơ hội thương mại qua EVFTA, 98,2% có hiểu biết rõ về các nội dung chính của hiệp định.
• Tỷ lệ doanh nghiệp xem giảm thuế quan là lợi thế cạnh tranh tăng vọt: từ 29% (Q2/2024) lên trên 61% (Q2/2025).
• Lợi nhuận tăng rõ rệt: Doanh nghiệp ghi nhận mức tăng trung bình lợi nhuận ròng 8,7% nhờ ưu đãi EVFTA, một số có thể đạt tới trên 25%.

“Chúng tôi chứng kiến ngày càng nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam khai thác thành công ưu đãi thuế quan, tiêu chuẩn và đầu tư từ EVFTA. Điều này khẳng định vị thế của doanh nghiệp nội địa trong chuỗi cung ứng toàn cầu.” – Báo cáo của EuroCham quý II/2025.

Nắm bắt thời cơ, vượt rào cản thực tế

Lực cản trên đường hội nhập – Doanh nghiệp không nên bỏ qua

• Cơ chế, thủ tục còn phức tạp: 37% doanh nghiệp phản ánh các vấn đề về định giá hải quan không thống nhất, kéo theo chi phí tăng và giảm sức cạnh tranh khi xuất khẩu sang EU.
• Chồng chéo, chưa đồng bộ về quy định & chính sách: Một số hướng dẫn thực thi, quy tắc vận dụng ưu đãi thuế thực tế bị chậm so với cam kết hiệp định, đặc biệt ở cấp địa phương. Doanh nghiệp dễ gặp lúng túng, rủi ro về pháp lý.
• Quy tắc xuất xứ chưa thống nhất: Đây là rào cản lớn vì chỉ khi chứng minh được xuất xứ hợp lệ theo yêu cầu EVFTA, sản phẩm mới được hưởng ưu đãi thuế. Ở một số ngành, đặc biệt là sản xuất sử dụng nguyên liệu nhập khẩu, việc xác định tính “trung chuyển” (transshipment) vẫn còn nhiều bất cập.
• Thiếu minh bạch về mã HS, định giá hải quan và tham chiếu giữa các cơ quan: Mỗi thị trường có thể diễn giải khác nhau làm phát sinh rủi ro khi kiểm tra, truy xuất nguồn gốc sản phẩm tại EU.

Những nguy cơ tiềm ẩn cần lưu ý

• Nguy cơ bị áp thuế phòng vệ, truy xuất nguồn gốc nghiêm ngặt hơn: EU có thể áp dụng biện pháp phòng vệ hoặc tăng cường kiểm tra, đặc biệt với ngành nông sản, thủy sản, dệt may… nếu phát hiện vi phạm quy tắc xuất xứ hoặc gian lận thương mại.
• Gia tăng yêu cầu tiêu chuẩn môi trường, xã hội: Doanh nghiệp cần chủ động cập nhật, đầu tư vào hệ thống quản lý chất lượng, chứng nhận tiêu chuẩn quốc tế (ISO, HACCP, BSCI, v.v.) nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao từ thị trường EU.

“Loại bỏ các rào cản kỹ thuật và phi kỹ thuật, hướng dẫn rõ hơn về mã HS, quy trình định giá hải quan là cốt lõi để tăng khả năng phục hồi chuỗi cung ứng, bảo đảm doanh nghiệp tự tin vươn ra thị trường toàn cầu.” – Jean-Jacques Bouflet, Phó Chủ tịch EuroCham.

Bí quyết và lưu ý thực tiễn dành cho doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp vừa & nhỏ và hộ kinh doanh cá thể

Làm thế nào để tận dụng tối đa lợi ích từ EVFTA?

• Nắm chắc quy tắc xuất xứ, ưu đãi thuế: Hãy thường xuyên cập nhật hướng dẫn mới nhất về quy tắc xuất xứ để hợp thức hóa chứng từ (C/O), giảm thiểu rủi ro bị truy thu hoặc không được hưởng ưu đãi thuế. Đăng ký khai báo trên hệ thống điện tử, lưu trữ hồ sơ minh bạch.
• Chủ động chuẩn hóa quy trình sản xuất, truy xuất nguồn gốc: Số hóa tài liệu, áp dụng chuyển đổi số trong quản trị sản xuất – phân phối nhằm đáp ứng cơ chế kiểm tra, kiểm toán bất ngờ từ đối tác EU.
• Thường xuyên rà soát, đánh giá khả năng đáp ứng tiêu chuẩn “xanh” và trách nhiệm xã hội: Đầu tư cải tiến quy trình, sản phẩm và liên tục cập nhật bộ quy chuẩn quốc tế là lợi thế cạnh tranh dài hạn.
• Tận dụng hỗ trợ tư vấn, thông tin cập nhật: Chủ động kết nối với các tổ chức xúc tiến thương mại, hiệp hội ngành hàng, các đơn vị tư vấn chuyên sâu về FTA để khai thác ưu đãi cũng như cập nhật các chính sách mới nhanh nhất.

Tip nhanh: Luôn lưu lại hồ sơ giấy tờ hải quan, chứng nhận C/O, hợp đồng… vì các đợt hậu kiểm của nhà nhập khẩu EU thường xuất hiện bất ngờ và yêu cầu tài liệu trong vòng 2–5 năm sau giao dịch.

Mẹo nhỏ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí và tối ưu hóa lợi nhuận:

• Chủ động thương lượng điều khoản hợp đồng xuất khẩu thông minh: Đưa ra các điều khoản rõ ràng về chuyển giao rủi ro, chi phí vận chuyển, bảo hiểm theo Incoterms mới nhất. Như vậy, doanh nghiệp tránh phát sinh tranh chấp quốc tế ngoài ý muốn.
• Phân bổ khâu sản xuất hợp lý trong nước để nâng tỷ lệ nội địa hoá: Đối với ngành sử dụng nhiều linh kiện nhập, sắp xếp lại chuỗi cung ứng để đảm bảo tỷ lệ nội địa hóa đạt yêu cầu quy tắc xuất xứ EVFTA.
• Đăng ký tham gia các chương trình đánh giá, tư vấn miễn phí từ các tổ chức hoặc hiệp hội trong ngành: Đa phần các tổ chức này thường tổ chức đào tạo, tư vấn cập nhật về thủ tục, chứng nhận và được phía EU công nhận.

“Tuân thủ quy định một cách chủ động không chỉ giúp bạn hưởng ưu đãi ngay mà còn xây dựng hình ảnh doanh nghiệp uy tín trong mắt khách hàng toàn cầu. Đừng trì hoãn, hãy bắt đầu từ mô hình nhỏ, tích lũy kinh nghiệm và từng bước mở rộng!”

Bước chuyển số trong quản trị & thủ tục hải quan – Hành trang thời hội nhập

• Định danh doanh nghiệp tự động thông qua VNeID quốc gia: Sử dụng ứng dụng số quốc gia giúp định danh nhanh, tiết kiệm thời gian nộp hồ sơ xuất nhập khẩu, truy xuất tình trạng xử lý và cập nhật thông tin mới nhất về thủ tục hải quan.
• Công bố chỉ số FTA để doanh nghiệp tự đánh giá: Các chỉ số trực tuyến được nhà nước/VCCI/VnTrade công bố định kỳ giúp doanh nghiệp xác định cơ hội khai thác cũng như cảnh báo rủi ro trong quá trình xuất nhập khẩu.
• Quản lý hồ sơ, chứng từ điện tử: Sử dụng phần mềm kế toán hiện đại, nền tảng lưu trữ đám mây đảm bảo không bị thất lạc và thuận tiện khi kiểm toán, hậu kiểm hoặc khi đối tác EU yêu cầu chứng minh nguồn gốc hàng hóa.

Mẹo ứng dụng nhanh: //Sử dụng form điện tử khai báo C/O và các chứng từ hải quan giúp giảm 60–70% thời gian và rủi ro thất lạc hồ sơ.

Mở rộng hợp tác, hướng đến phát triển bền vững

Các ngành có tiềm năng “vào sâu” thị trường EU

• Nông sản, thực phẩm chế biến sạch và truy xuất nguồn gốc: Tiếp cận các hệ thống nhận diện, chứng nhận chuẩn quốc tế (GLOBALG.A.P, Halal…) để tăng giá trị sản phẩm.
• Công nghiệp điện tử, linh kiện, dược phẩm: Đẩy mạnh liên kết với các doanh nghiệp EU để chuẩn hóa thiết bị, nguyên vật liệu đầu vào, hợp tác chuyển giao công nghệ.
• Dệt may, da giày, nội thất: Đổi mới thiết kế sáng tạo, tăng tỷ lệ giá trị nội địa hoá và chú trọng phát triển các sản phẩm “xanh”, thân thiện môi trường.

“Mỗi bước xuất khẩu ra thị trường EU thành công là minh chứng cho sự lớn mạnh của doanh nghiệp Việt, đồng thời góp phần khẳng định thương hiệu quốc gia trên trường quốc tế.”

So sánh lợi thế EVFTA với các FTA khác

• EVFTA có mức ưu đãi thuế quan sâu và toàn diện hơn: Tối đa 99%, áp dụng lộ trình giảm thuế nhanh và rộng cho đa số mặt hàng (gồm những loại hàng hóa đòi hỏi tiêu chuẩn kỹ thuật phức tạp nhất).
• Cam kết về cải thiện môi trường đầu tư mạnh mẽ: EVFTA chú trọng bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư nước ngoài, chống gian lận và thúc đẩy minh bạch hóa các thủ tục hành chính.
• Yêu cầu chuẩn hóa và minh bạch hơn về truy xuất nguồn gốc: Dù có thể tạo thêm thách thức ngắn hạn, đây lại là động lực giúp doanh nghiệp nội địa cải tiến nhanh để khẳng định vị thế lâu dài.

Bạn cần bắt đầu từ đâu?

• Tìm hiểu kỹ về các nhóm sản phẩm của công ty mình và mức ưu đãi tương ứng.
• Xây dựng lộ trình chuẩn hoá hồ sơ, quy trình sản xuất cho phù hợp với thị trường EU.
• Đào tạo, cập nhật kiến thức cho bộ phận kế toán – xuất nhập khẩu – quản lý chuỗi cung ứng.
• Chủ động tham khảo tư vấn chuyên sâu từ các tổ chức uy tín, các đơn vị tư vấn như Công ty tư vấn ConsultX.

Cùng hành trình hội nhập, mỗi doanh nghiệp – dù là FDI, doanh nghiệp vừa và nhỏ, hay hộ kinh doanh cá thể – đều có cơ hội lên tiếng và tự khẳng định mình thông qua sự chuẩn bị kỹ lưỡng và tuân thủ quy định. Chúng ta đang đứng trước cánh cửa mở rộng với thị trường hơn 500 triệu dân tại EU, chỉ cần nỗ lực hơn một chút, chủ động đổi mới và kết nối đúng lúc, mọi giới hạn đều có thể được phá bỏ.
Bạn đừng quên: Kiến thức và thông tin là vũ khí mạnh nhất để phòng tránh rủi ro hội nhập. Hãy chủ động cập nhật, khảo sát sự thay đổi về quy định xuất nhập khẩu, tiêu chuẩn kỹ thuật, thuế quan để luôn đi trước một bước trên chặng đường quốc tế hóa.

Bạn hãy thường xuyên theo dõi các thông tin pháp lý, chính sách về thuế, xuất nhập khẩu và các tư vấn giá trị từ ConsultX tại website Công ty tư vấn ConsultX cũng như Facebook ConsultX. Những chuyên gia giàu kinh nghiệm của chúng tôi luôn đồng hành, cập nhật xu thế mới nhất giúp bạn vững tin hơn khi hội nhập thị trường lớn, đầy tiềm năng như EU.

Nguồn tham khảo

• Cục Thống kê Việt Nam – Báo cáo kim ngạch thương mại Việt Nam – EU 2020-2025
• EuroCham – Chỉ số niềm tin kinh doanh BCI quý II/2025
• Báo Kinh tế Đô thị – Tổng hợp thông tin về hiệu quả thực thi EVFTA
• Cổng thông tin TTWTO VCCI