ISSA 5000: Chuẩn Mực Mới Cho Đảm Bảo Báo Cáo Bền Vững

Trong một thế giới kinh doanh ngày càng đề cao tính minh bạch và trách nhiệm, thông tin về Môi trường, Xã hội và Quản trị (ESG) không còn là một báo cáo phụ trợ, mà đã trở thành một tài sản chiến lược. Các nhà đầu tư, đối tác toàn cầu và người tiêu dùng hiện đại đều dành sự quan tâm đặc biệt đến những cam kết bền vững của doanh nghiệp. Nhưng làm thế nào để họ có thể tin tưởng vào những con số và câu chuyện được kể trong các báo cáo đó? Câu trả lời nằm ở một khái niệm then chốt: dịch vụ đảm bảo bền vững. Và một chuẩn mực toàn cầu mới – ISSA 5000 – sắp thay đổi hoàn toàn cuộc chơi này, kể cả tại Việt Nam.

Bối Cảnh Toàn Cầu và Sự Ra Đời Của ISSA 5000

Làn sóng đầu tư có trách nhiệm và phát triển bền vững đang định hình lại nền kinh tế toàn cầu. Các báo cáo ESG giờ đây là cầu nối quan trọng giữa doanh nghiệp với các bên liên quan. Tuy nhiên, giá trị của những báo cáo này chỉ thực sự được công nhận khi chúng được xác minh bởi một bên thứ ba độc lập và uy tín.

Dịch vụ đảm bảo không chỉ là về sự tuân thủ; đó là một công cụ tài chính mạnh mẽ giúp doanh nghiệp gửi đi tín hiệu đáng tin cậy, từ đó thu hút vốn đầu tư và giảm thiểu rủi ro.

Nhận thấy sự cấp thiết phải chuẩn hóa hoạt động này, Hội đồng Chuẩn mực Kiểm toán và Đảm bảo Quốc tế (IAASB) đã chính thức ban hành ISSA 5000 vào năm 2024. Chuẩn mực này sẽ chính thức có hiệu lực cho các kỳ báo cáo bắt đầu sau ngày 15/12/2026. Điều đặc biệt là ISSA 5000 được thiết kế như một chuẩn mực toàn diện, chuyên biệt cho các hợp đồng đảm bảo thông tin bền vững, thay thế cho các khung cũ như ISAE 3000 (quá chung chung) và ISAE 3410 (chỉ tập trung vào khí nhà kính).

So Sánh ISSA 5000 Với Các Chuẩn Mực Hiện Hành: Một Bước Nhảy Vọt

Để hiểu rõ sự đột phá của ISSA 5000, chúng ta cần đối chiếu nó với các chuẩn mực mà nhiều doanh nghiệp Việt Nam có thể đã quen thuộc, như VSAE 3000.

Phạm Vi Áp Dụng và Tính Chuyên Biệt

• ISSA 5000: Được thiết kế riêng cho đảm bảo bền vững, bao quát toàn bộ các khía cạnh ESG.
• VSAE 3000: Là một khung chuẩn chung cho mọi dịch vụ đảm bảo khác ngoài kiểm toán báo cáo tài chính, không có hướng dẫn cụ thể cho ESG.

Đánh Giá Tính Phù Hợp Của Tiêu Chí

Một điểm then chốt của ISSA 5000 là yêu cầu kiểm toán viên phải đánh giá tính phù hợp của các tiêu chí mà doanh nghiệp sử dụng để lập báo cáo bền vững (ví dụ: có tuân thủ IFRS S1/S2 hay không). Trong khi đó, VSAE 3000 gần như bỏ ngỏ vấn đề này.

Quy Trình Xử Lý Vi Phạm (NOCLAR)

ISSA 5000 đưa ra quy trình rõ ràng để xử lý các trường hợp không tuân thủ pháp luật và quy định (NOCLAR) liên quan đến ESG. Đây là một yêu cầu hoàn toàn mới và cần thiết, trong khi các chuẩn mực cũ chưa đề cập đầy đủ.

Sử Dụng Chuyên Gia

Để đánh giá các dữ liệu kỹ thuật như lượng khí thải carbon hay đa dạng sinh học, kiểm toán viên cần sự hỗ trợ của các chuyên gia. ISSA 5000 quy định chi tiết việc đánh giá năng lực, tính độc lập và cách thức làm việc với các chuyên gia này. VSAE 3000 chỉ dừng ở mức độ gợi ý chung chung.

Sự khác biệt giữa ISSA 5000 và các chuẩn mực trước đây không đơn thuần là về mặt kỹ thuật; đó là sự chuyển mình từ một “dịch vụ tùy chọn” sang một “hệ thống đảm bảo toàn diện” cho kỷ nguyên bền vững.

Cơ Hội và Thách Thức Cho Doanh Nghiệp Việt Nam

Sự xuất hiện của ISSA 5000 mở ra cả cánh cửa cơ hội lẫn những thách thức không nhỏ cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp xuất khẩu, niêm yết hoặc có vốn đầu tư nước ngoài (FDI).

Cơ Hội Lớn: Nâng Tầm Uy Tín và Năng Lực Cạnh Tranh

• Thu hút vốn đầu tư: Một báo cáo bền vững được đảm bảo theo chuẩn mực quốc tế là tín hiệu mạnh mẽ cho các nhà đầu tư toàn cầu về sự minh bạch và quản trị tốt, từ đó giúp giảm chi phí vốn.
• Gia nhập chuỗi cung ứng toàn cầu: Các tập đoàn đa quốc gia ngày càng yêu cầu nhà cung cấp phải công bố và đảm bảo dữ liệu ESG. ISSA 5000 chính là “tấm hộ chiếu” để doanh nghiệp Việt đáp ứng yêu cầu này.
• Xây dựng thương hiệu và niềm tin: Việc chủ động áp dụng các chuẩn mực cao nhất cho thấy doanh nghiệp không chỉ quan tâm đến lợi nhuận mà còn đến các tác động xã hội và môi trường.

Thách Thức Không Nhỏ: Khoảng Cách Về Pháp Lý và Năng Lực

Hiện tại, khung pháp lý Việt Nam vẫn còn một khoảng cách khá xa so với ISSA 5000:

• Chuẩn mực nội địa (VSAE 3000): Được ban hành từ năm 2015, chưa được cập nhật để phù hợp với bối cảnh bền vững, thiếu các hướng dẫn cụ thể về tiêu chí, chuyên gia và NOCLAR.
• Quy định công bố thông tin: Thông tư 96/2020/TT-BTC mới chỉ dừng ở mức yêu cầu doanh nghiệp niêm yết công bố một số chỉ tiêu ESG, chứ chưa bắt buộc phải có đảm bảo cho những thông tin đó.
• Cơ chế giám sát: Hoạt động giám sát hiện nay mới tập trung vào “hình thức” (có công bố hay không) hơn là “chất lượng” (thông tin đó có đáng tin cậy không).
• Năng lực nội bộ: Các doanh nghiệp kiểm toán và bản thân các doanh nghiệp cần thời gian để đào tạo, nâng cao năng lực về các vấn đề kỹ thuật phức tạp của ESG.

Lộ Trình Hành Động Cho Doanh Nghiệp: Chuẩn Bị Từ Hôm Nay

Mặc dù ISSA 5000 chỉ có hiệu lực vào cuối năm 2026, việc chủ động chuẩn bị từ bây giờ là vô cùng quan trọng. Dưới đây là một số gợi ý hành động thiết thực:

• Nâng cao nhận thức: Ban lãnh đạo và các bộ phận liên quan (kế toán, truyền thông, CSR) cần tìm hiểu về ISSA 5000 và các chuẩn mực báo cáo liên quan như IFRS S1 & S2.
• Rà soát hệ thống dữ liệu: Bắt đầu thu thập, đo lường và quản lý dữ liệu ESG một cách bài bản. Đảm bảo dữ liệu có thể truy xuất nguồn gốc và được kiểm chứng.
• Lựa chọn tiêu chí phù hợp: Cân nhắc áp dụng các khung báo cáo được quốc tế công nhận (như IFRS Sustainability Standards) làm cơ sở cho báo cáo của mình.
• Đối thoại với kiểm toán viên: Trao đổi sớm với đơn vị kiểm toán về kế hoạch triển khai báo cáo bền vững và dịch vụ đảm bảo trong tương lai, để cùng nhau lên kế hoạch chuẩn bị nguồn lực.
• Xây dựng văn hóa minh bạch: Thúc đẩy văn hóa trung thực và minh bạch trong nội bộ, coi báo cáo bền vững là một phần không thể thiếu trong chiến lược quản trị và phát triển dài hạn.

Góc Nhìn Tương Lai: Việt Nam Trên Bản Đồ Bền Vững Toàn Cầu

Việc chuyển dịch sang ISSA 5000 không chỉ là câu chuyện của ngành kế toán – kiểm toán, mà là của toàn bộ nền kinh tế. Đây là cơ hội để Việt Nam khẳng định vị thế, thu hút dòng vốn chất lượng cao và xây dựng một hệ sinh thái kinh doanh minh bạch, có trách nhiệm.

Các cơ quan quản lý nhà nước, cụ thể là Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, đóng vai trò then chốt trong việc thu hẹp khoảng cách pháp lý bằng cách:

• Xây dựng lộ trình nội địa hóa ISSA 5000 thành chuẩn mực Việt Nam.
• Ban hành các hướng dẫn chi tiết về tiêu chí báo cáo, sử dụng chuyên gia và xử lý NOCLAR.
• Nâng cao năng lực giám sát chất lượng thông tin ESG, không chỉ dừng ở hình thức.

Hành trình hội nhập chuẩn mực toàn cầu này chắc chắn sẽ có những khó khăn ban đầu, nhưng phần thưởng là rất xứng đáng: một nền tảng vững chắc cho tăng trưởng bền vững và lòng tin từ cộng đồng quốc tế.

Trong một thế giới biến động, việc chủ động nắm bắt và ứng phó với những thay đổi về chuẩn mực không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu sống còn cho mọi doanh nghiệp mong muốn phát triển bền vững. ISSA 5000, với những yêu cầu khắt khe nhưng đầy đủ và toàn diện, chính là ngọn hải đăng dẫn lối cho sự minh bạch và trách nhiệm trong kỷ nguyên mới. Thay vì chờ đợi, hãy xem đây là cơ hội để đổi mới, để tự nâng cấp mình và cùng nhau kiến tạo một thị trường Việt Nam năng động, có trách nhiệm và đáng tin cậy trong mắt bạn bè quốc tế.

Bạn hãy theo dõi các thông tin mới nhất và các tư vấn giá trị từ ConsultX tại website Công ty tư vấn ConsultX và Facebook ConsultX.

Tài liệu tham khảo:

• IAASB (2024). ISSA 5000: General requirements for sustainability assurance engagements.
• Bộ Tài chính (2015). Thông tư 66/2015/TT-BTC về Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam.
• Bộ Tài chính (2020). Thông tư 96/2020/TT-BTC về công bố thông tin của doanh nghiệp niêm yết.
• IFRS Foundation (2023). IFRS S1: General Requirements for Disclosure of Sustainability-related Financial Information và IFRS S2: Climate-related Disclosures.