Nâng Tầm Năng Lực Xuất Khẩu Cho Doanh Nghiệp Việt

Trong hành trình hội nhập toàn cầu, xuất khẩu luôn được xem như huyết mạch then chốt thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. Chúng ta đã chứng kiến những con số ấn tượng về kim ngạch, sự mở rộng thị trường và sự tham gia ngày càng sâu vào các chuỗi giá trị toàn cầu. Thế nhưng, đằng sau những thành tựu đó, vẫn còn đó những thách thức không nhỏ, đặc biệt từ phía các doanh nghiệp nội địa, các DNNVV và hộ kinh doanh khi phải tự mình cạnh tranh trong một sân chơi rộng lớn với muôn vàn quy tắc mới. Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá những yếu tố then chốt giúp nâng tầm năng lực xuất khẩu, biến thách thức thành cơ hội phát triển bền vững.

Hiểu Đúng Về Năng Lực Xúc Tiến Xuất Khẩu Trong Thời Đại Mới

Trước đây, xúc tiến xuất khẩu (XTXK) thường chỉ được nghĩ đến là những hoạt động như tham gia hội chợ, triển lãm hay tổ chức các đoàn công tác tìm kiếm đối tác. Nhưng trong bối cảnh hiện nay, khái niệm này đã được mở rộng một cách đáng kể.

Theo Trung tâm Thương mại Quốc tế (ITC), XTXK là tập hợp các hoạt động do Nhà nước, cơ quan xúc tiến thương mại hoặc hiệp hội ngành hàng triển khai nhằm hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Điều này có nghĩa, năng lực XTXK không còn dừng lại ở việc đi ra nước ngoài quảng bá sản phẩm, mà là một hệ sinh thái tổng thể bao gồm:

• Hỗ trợ gián tiếp: Nghiên cứu thị trường, cung cấp thông tin, đào tạo nguồn nhân lực, tư vấn pháp lý.
• Hỗ trợ trực tiếp: Tài trợ tham gia hội chợ, các chương trình quảng bá thương hiệu tập thể, và đặc biệt là xúc tiến thương mại điện tử.

Năng lực này chính là chìa khóa giúp doanh nghiệp, đặc biệt là các DNNVV, không chỉ “đi” được ra thế giới mà còn “đứng vững” và “phát triển” được ở đó.

Bối Cảnh Quốc Tế: Cơ Hội Và Thách Thức Đan Xen

Thế giới đang thay đổi từng ngày, và những xu hướng toàn cầu tác động trực tiếp đến cách chúng ta xuất khẩu.

Chuỗi Giá Trị Toàn Cầu Đang Dịch Chuyển

Đại dịch và các biến động địa chính trị khiến các chuỗi cung ứng toàn cầu được thiết lập lại. Đây là cơ hội vàng để Việt Nam thu hút các nhà đầu tư và tham gia sâu hơn vào các khâu có giá trị gia tăng cao. Tuy nhiên, cơ hội chỉ thực sự đến với những doanh nghiệp có đủ năng lực đáp ứng các yêu cầu khắt khe về chất lượng, thời gian giao hàng và tính minh bạch.

Rào Cản Kỹ Thuật Và Xu Hướng Xanh

Các thị trường lớn như EU và Mỹ đang siết chặt các quy định với những cơ chế mới:

• CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon): Đánh thuế đối với hàng hóa nhập khẩu dựa trên lượng carbon phát thải trong quá trình sản xuất.
• EUDR (Quy định chống phá rừng): Yêu cầu chứng minh sản phẩm không góp phần vào nạn phá rừng.

Điều này buộc doanh nghiệp xuất khẩu phải “xanh hóa” quy trình sản xuất và minh bạch hóa toàn bộ chuỗi cung ứng. Xúc tiến xuất khẩu giờ đây không chỉ là quảng bá sản phẩm, mà còn là quảng bá một cam kết bền vững.

Sự Bùng Nổ Của Thương Mại Điện Tử Xuyên Biên Giới

Các nền tảng như Amazon, Alibaba hay TikTok Shop đã trở thành kênh phân phối chủ đạo. Doanh nghiệp không thể đứng ngoài cuộc chơi này. Năng lực XTXK giờ đây bắt buộc phải bao gồm kỹ năng số: từ khai thác dữ liệu lớn, vận hành quảng cáo đa ngôn ngữ đến tối ưu hóa trải nghiệm người dùng trên các sàn thương mại điện tử.

Thực Trạng Trong Nước: Điểm Sáng Và Những Khoảng Trống Cần Lấp Đầy

Việt Nam có một nền tảng xuất khẩu ấn tượng với kim ngạch liên tục tăng cao. Thế nhưng, ẩn sau những con số đó là những điểm yếu cần được nhìn nhận một cách thẳng thắn.

• Phụ thuộc quá lớn vào một số thị trường: Ví dụ, thị trường Mỹ chiếm tỷ trọng rất lớn. Một sự thay đổi chính sách từ đối tác này có thể gây ra tác động tiêu cực đến toàn bộ nền kinh tế.
• Tỷ lệ tận dụng các FTA còn thấp: Chẳng hạn, tỷ lệ tận dụng ưu đãi từ Hiệp định EVFTA mới chỉ đạt khoảng 35.2%. Nguyên nhân chính đến từ việc doanh nghiệp còn hạn chế trong hiểu biết pháp lý, năng lực chứng nhận xuất xứ và khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe.
• Chuyển đổi số trong XTXK còn chậm: Nhiều DNNVV vẫn lúng túng trong việc ứng dụng các công cụ số để xúc tiến, tiếp thị và kết nối với đối tác quốc tế.
• Thương hiệu quốc gia chưa thực sự mạnh: Hàng Việt Nam thường được biết đến với giá trị gia công, giá rẻ, chứ chưa được định vị mạnh mẽ về chất lượng, sự bền vững và bản sắc riêng như một số quốc gia trong khu vực.

Định Hướng Chiến Lược: Nâng Tầm Năng Lực Xuất Khẩu

Để vượt qua những thách thức và nắm bắt cơ hội, việc nâng cao năng lực XTXK cần được xây dựng trên một số quan điểm cốt lõi:

• Lấy doanh nghiệp làm trung tâm: Mọi chính sách và hoạt động hỗ trợ phải xuất phát từ nhu cầu thực tế của doanh nghiệp, đặc biệt là DNNVV – lực lượng nòng cốt của nền kinh tế.
• Gắn kết ngoại thương và nội thương: Một thị trường nội địa vững mạnh là bệ phóng hoàn hảo để doanh nghiệp tự tin vươn ra thế giới.
• Gắn chặt với các FTA thế hệ mới: Không chỉ dừng ở ưu đãi thuế quan, mà phải nâng cao năng lực đáp ứng các cam kết về môi trường, lao động và sở hữu trí tuệ.
• Phát triển theo hướng xanh và bền vững: Tích hợp các tiêu chuẩn ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) vào chiến lược xúc tiến, biến đây thành lợi thế cạnh tranh.

Một Số Giải Pháp Thiết Thực Cho Doanh Nghiệp

Là một chuyên gia tư vấn, tôi luôn khuyến nghị các doanh nghiệp bắt đầu từ những bước nhỏ nhưng vững chắc:

• Đầu tư vào “Hộ chiếu xanh” cho sản phẩm: Chủ động tìm hiểu và xin các chứng nhận quốc tế (ISO, GlobalG.A.P., FSC, v.v.) phù hợp với ngành hàng. Đây là tấm vé thông hành giúp sản phẩm của bạn dễ dàng được chấp nhận tại các thị trường khó tính.
• Khai thác triệt để các FTA: Đừng ngần ngại tìm kiếm sự trợ giúp từ các cơ quan xúc tiến thương mại hoặc các đơn vị tư vấn để hiểu rõ về quy tắc xuất xứ và thủ tục cần thiết để tận dụng ưu đãi thuế.
• Số hóa hoạt động xúc tiến: Bắt đầu từ việc xây dựng một website chuẩn SEO, đa ngôn ngữ, đến tham gia vào các sàn thương mại điện tử uy tín. Một mẹo nhỏ là hãy sử dụng các công cụ phân tích dữ liệu để hiểu rõ hành vi và nhu cầu của khách hàng mục tiêu.Ví dụ: Sử dụng Google Trends để nghiên cứu xu hướng tìm kiếm cho sản phẩm của bạn tại các thị trường khác nhau.
• Xây dựng câu chuyện thương hiệu: Người tiêu dùng quốc tế ngày càng quan tâm đến câu chuyện đằng sau sản phẩm. Hãy kể cho họ nghe về quy trình sản xuất bền vững, về truyền thống văn hóa hay về những đóng góp của doanh nghiệp bạn cho cộng đồng.

Lời Kết: Hành Trình Kiến Tạo Giá Trị

Hành trình xuất khẩu không còn là một cuộc chạy đua về số lượng, mà là một hành trình kiến tạo giá trị bền vững. Những thách thức từ rào cản kỹ thuật, yêu cầu về tính minh bạch và phát triển xanh, thoạt nhìn có vẻ khó khăn, nhưng thực chất lại là cơ hội để chúng ta tự hoàn thiện mình, nâng tầm chất lượng và khẳng định vị thế trên bản đồ thương mại toàn cầu.

Với tư cách là những người đồng hành, chúng tôi tin rằng, bằng sự chủ động, sáng tạo và một chiến lược bài bản, mỗi doanh nghiệp Việt Nam, dù lớn hay nhỏ, đều có thể viết nên câu chuyện thành công của riêng mình. Hãy xem việc tuân thủ các quy định mới không phải là gánh nặng, mà là bước đệm để phát triển vững chắc và lâu dài. Hãy bắt đầu từ hôm nay, từ những bước đi nhỏ nhất, để cùng nhau đưa thương hiệu Việt tỏa sáng trên trường quốc tế.

Bạn hãy theo dõi các thông tin mới nhất và các tư vấn giá trị từ ConsultX tại website Công ty tư vấn ConsultX và Facebook ConsultX.

Nguồn Tham Khảo

• Lederman, D., Olarreaga, M., & Payton, L. (2010). Export promotion agencies: Do they work?
• Organisation for Economic Co-operation and Development (2023). Digital trade and export promotion.
• United Nations Conference on Trade and Development. (2024). Trade and development report 2024.
• World Bank. (2024). Vietnam economic update: Harnessing digital trade for growth.