Nâng cao năng lực xúc tiến xuất khẩu cho doanh nghiệp

Trong hành trình hội nhập toàn cầu, xuất khẩu luôn được xem là động lực then chốt thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. Tuy nhiên, bối cảnh thương mại quốc tế không ngừng biến động với những thách thức mới về rào cản kỹ thuật, tiêu chuẩn xanh và chuyển đổi số đòi hỏi mỗi doanh nghiệp, từ tập đoàn đa quốc gia đến các hộ kinh doanh cá thể, phải không ngừng nâng cao năng lực cạnh tranh. Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá những góc nhìn chuyên sâu về việc nâng cao năng lực xúc tiến xuất khẩu – chìa khóa then chốt giúp hàng hóa Việt Nam vươn xa hơn nữa trên bản đồ thế giới.

Hiểu đúng về năng lực xúc tiến xuất khẩu trong thời đại mới

Xúc tiến xuất khẩu (XTXK) từ lâu đã không còn là khái niệm xa lạ, nhưng trong bối cảnh hiện nay, nó mang một ý nghĩa sâu rộng và đa chiều hơn nhiều. Không đơn thuần là tham gia một vài hội chợ hay triển lãm, XTXK hiện đại là một hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện cho doanh nghiệp.

Theo Trung tâm Thương mại Quốc tế (ITC), XTXK là tập hợp các hoạt động do Nhà nước, cơ quan xúc tiến thương mại hoặc hiệp hội ngành hàng triển khai nhằm hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập vào chuỗi giá trị toàn cầu. Điều này bao gồm từ nghiên cứu thị trường, đào tạo nhân lực, tư vấn pháp lý đến hỗ trợ logistics và xây dựng thương hiệu.

“Trong kỷ nguyên số, năng lực xúc tiến xuất khẩu không còn là lợi thế cạnh tranh mà đã trở thành yêu cầu sống còn đối với mọi doanh nghiệp muốn vươn ra thị trường quốc tế.”

Bốn trụ cột cốt lõi của năng lực xúc tiến xuất khẩu

Dựa trên các nghiên cứu của UNCTAD, World Bank và OECD, năng lực XTXK có thể được cấu trúc thành 4 trụ cột chính:

• Thể chế – chính sách: Mức độ hoàn thiện của khung pháp lý và hiệu quả phối hợp giữa các bộ ngành, địa phương trong việc hỗ trợ doanh nghiệp.
• Hạ tầng và số hóa: Khả năng cung cấp dịch vụ XTXK trực tuyến, năng lực phân tích dữ liệu và ứng dụng logistics thông minh.
• Doanh nghiệp và nhân lực: Trình độ tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế của doanh nghiệp và năng lực của đội ngũ nhân sự thương mại quốc tế.
• Thương hiệu và thị trường: Khả năng xây dựng thương hiệu quốc gia, uy tín sản phẩm và phát triển mạng lưới đối tác toàn cầu.

Bối cảnh quốc tế: Thách thức và cơ hội cho hàng hóa Việt Nam

Thế giới đang chứng kiến những biến chuyển sâu sắc trong cấu trúc thương mại toàn cầu, tạo ra cả những thách thức khó khăn lẫn cơ hội vàng cho các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam.

Cơ hội từ dịch chuyển chuỗi giá trị toàn cầu

Sự dịch chuyển của chuỗi giá trị toàn cầu đang mở ra cánh cửa cho các nền kinh tế đang phát triển như Việt Nam tham gia sâu hơn vào những công đoạn có giá trị gia tăng cao. Đây là cơ hội để chúng ta chuyển dịch từ mô hình gia công thuần túy sang sản xuất những sản phẩm có hàm lượng công nghệ và trí tuệ cao hơn.

Thách thức từ các rào cản thương mại phi thuế quan

Các cơ chế mới như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), Quy định chống phá rừng (EUDR) của Liên minh châu Âu, hay đạo luật chống lao động cưỡng bức của Hoa Kỳ đang đặt ra yêu cầu ngày càng khắt khe về tính minh bạch và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Để vượt qua những rào cản này, doanh nghiệp cần:

• Thiết lập hệ thống truy xuất nguồn gốc minh bạch
• Đạt được các chứng nhận quốc tế về môi trường và xã hội
• Xây dựng chiến lược phát triển bền vững dài hạn

Sự bùng nổ của thương mại điện tử xuyên biên giới

Các nền tảng thương mại điện tử lớn như Amazon, Alibaba hay TikTok Shop đã trở thành kênh phân phối chủ đạo đưa sản phẩm Việt Nam ra thị trường quốc tế. Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả các kênh này, doanh nghiệp cần nâng cao năng lực số, từ marketing đa kênh đến quản lý chuỗi cung ứng toàn cầu.

Thực trạng xuất khẩu Việt Nam: Thành tựu và điểm nghẽn

Việt Nam đã đạt được những thành tựu ấn tượng trong xuất khẩu với kim ngạch năm 2024 đạt 405,53 tỷ USD. Tuy nhiên, ẩn sau những con số tích cực này vẫn tồn tại không ít điểm nghẽn cần được tháo gỡ.

Phụ thuộc quá lớn vào một số thị trường trọng điểm

Mặc dù đã có nhiều nỗ lực đa dạng hóa thị trường, xuất khẩu của Việt Nam vẫn phụ thuộc đáng kể vào một số thị trường chính, đặc biệt là Hoa Kỳ. Điều này tiềm ẩn rủi ro lớn khi các thị trường này có sự điều chỉnh về chính sách nhập khẩu hoặc biến động kinh tế.

Tận dụng FTA còn hạn chế

Một nghịch lý đáng suy ngẫm là dù Việt Nam đã ký kết nhiều Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) thế hệ mới, tỷ lệ tận dụng ưu đãi từ các FTA này vẫn còn khá khiêm tốn. Ví dụ, tỷ lệ tận dụng EVFTA mới đạt 35,2%, cho thấy nhiều doanh nghiệp chưa đủ năng lực để khai thác triệt để lợi thế thuế quan.

Hạn chế trong chuyển đổi số và xây dựng thương hiệu

Chuyển đổi số trong lĩnh vực XTXK tại Việt Nam mới ở giai đoạn khởi đầu. Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là DNNVV còn lúng túng trong việc ứng dụng công nghệ số vào công tác xúc tiến. Bên cạnh đó, thương hiệu quốc gia của Việt Nam vẫn chưa tạo được sức lan tỏa mạnh mẽ như một số quốc gia trong khu vực.

Định hướng chiến lược nâng cao năng lực xúc tiến xuất khẩu

Để vượt qua những thách thức và nắm bắt cơ hội trong bối cảnh mới, Việt Nam cần một chiến lược toàn diện để nâng cao năng lực XTXK, tập trung vào các định hướng trọng tâm sau:

Xây dựng bộ chỉ số xúc tiến xuất khẩu quốc gia

Việc xây dựng một bộ chỉ số chuẩn hóa, khách quan sẽ giúp theo dõi và đánh giá hiệu quả hoạt động XTXK một cách khoa học. Bộ chỉ số này cần được thiết kế để có thể ứng dụng công nghệ dữ liệu lớn (Big Data) và trí tuệ nhân tạo (AI) trong phân tích và dự báo.

Đổi mới mô hình xúc tiến theo hướng số hóa và tập trung

Cần chuyển đổi mô hình XTXK từ truyền thống sang hiện đại, tận dụng tối đa nền tảng số và triển khai theo mô hình 3 cấp (quốc gia, ngành hàng, địa phương/doanh nghiệp). Cách tiếp cận này đảm bảo sự liên kết chặt chẽ và phân bổ nguồn lực hiệu quả.

Ưu tiên ngành hàng theo lộ trình phát triển

Chiến lược XTXK cần có lộ trình ưu tiên rõ ràng theo từng giai đoạn:

• Giai đoạn 2025-2026: Tập trung vào nhóm nông sản và thủy sản, các mặt hàng có lợi thế so sánh và dễ tận dụng FTA
• Giai đoạn 2026-2030: Chuyển trọng tâm sang nhóm sản phẩm chế biến sâu, công nghiệp công nghệ cao và sản phẩm xanh

Giải pháp then chốt cho doanh nghiệp xuất khẩu

Đối với các doanh nghiệp, đặc biệt là DNNVV và hộ kinh doanh, việc nâng cao năng lực XTXK cần bắt đầu từ những bước thiết thực sau:

Nắm vững và tận dụng hiệu quả các FTA

Doanh nghiệp cần đầu tư thời gian và nguồn lực để hiểu rõ các cam kết trong các FTA mà Việt Nam tham gia, đặc biệt là các quy tắc xuất xứ và tiêu chuẩn chất lượng. Việc này không chỉ giúp tận dụng ưu đãi thuế quan mà còn mở ra cơ hội tiếp cận những thị trường chất lượng cao.

Mẹo nhanh: Sử dụng công cụ tra cứu ưu đãi thuế quan trực tuyến của Bộ Công Thương để xác định mức thuế ưu đãi cho sản phẩm của bạn tại các thị trường FTA.

Đầu tư vào chuyển đổi số và thương mại điện tử

Xây dựng năng lực số không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc. Doanh nghiệp cần:

• Thiết lập website chuyên nghiệp với đa ngôn ngữ
• Tham gia các sàn thương mại điện tử quốc tế uy tín
• Ứng dụng digital marketing trong xúc tiến xuất khẩu
• Số hóa quy trình quản lý chuỗi cung ứng

Xây dựng thương hiệu và truyền thông bền vững

Trong bối cảnh người tiêu dùng toàn cầu ngày càng quan tâm đến các giá trị bền vững, việc xây dựng thương hiệu gắn với trách nhiệm xã hội và môi trường trở thành lợi thế cạnh tranh quan trọng. Doanh nghiệp cần chủ động truyền thông về các cam kết bền vững của mình thông qua:

• Báo cáo phát triển bền vững
• Chứng nhận quốc tế về môi trường và xã hội
• Storytelling về quá trình sản xuất và giá trị cộng đồng

Đa dạng hóa thị trường và sản phẩm

Để giảm thiểu rủi ro từ sự phụ thuộc vào một số thị trường nhất định, doanh nghiệp cần chủ động đa dạng hóa cả thị trường lẫn sản phẩm. Việc này bao gồm:

• Nghiên cứu và tiếp cận các thị trường mới nổi
• Phát triển sản phẩm đáp ứng nhu cầu đa dạng của từng thị trường
• Xây dựng kế hoạch quản trị rủi ro đa thị trường

Hướng đến tương lai bền vững

Trong bối cảnh toàn cầu hóa gắn với xu thế phát triển bền vững, XTXK của Việt Nam cần được triển khai theo định hướng xanh. Các doanh nghiệp cần tích hợp các tiêu chuẩn về môi trường, xã hội và quản trị (ESG) vào chiến lược xuất khẩu của mình. Điều này không chỉ giúp vượt qua các rào cản kỹ thuật mới mà còn tạo dựng lợi thế cạnh tranh dài hạn và nâng cao hình ảnh quốc gia.

Hành trình nâng cao năng lực xúc tiến xuất khẩu là một cuộc chạy marathon đòi hỏi sự kiên trì, sáng tạo và hợp tác chặt chẽ giữa Nhà nước, hiệp hội và cộng đồng doanh nghiệp. Mỗi bước đi đúng đắn hôm nay sẽ góp phần đưa hàng hóa Việt Nam vươn xa hơn trên trường quốc tế, không chỉ bằng số lượng mà còn bằng giá trị và uy tín.

Trong thế giới phẳng đầy biến động ngày nay, thông tin và kiến thức mới là tài sản quý giá nhất. Việc liên tục cập nhật những xu hướng mới, quy định mới và cơ hội mới sẽ giúp doanh nghiệp của bạn không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ trong hành trình hội nhập toàn cầu. Hãy xem những thách thức về r