Năng lực xúc tiến xuất khẩu cho doanh nghiệp Việt Nam

Trong hành trình hội nhập toàn cầu, xuất khẩu luôn là cánh cửa mở ra những cơ hội vô tận cho các doanh nghiệp Việt Nam. Chúng ta đã chứng kiến những bước tiến mạnh mẽ với kim ngạch xuất khẩu liên tục lập kỷ lục, khẳng định vị thế trên bản đồ thương mại thế giới. Thế nhưng, đằng sau những con số ấn tượng ấy, vẫn còn đó những thách thức không nhỏ, đặc biệt là từ phía các doanh nghiệp vừa và nhỏ, những người hùng thầm lặng của nền kinh tế. Làm thế nào để không chỉ xuất khẩu nhiều hơn, mà còn phải xuất khẩu thông minh hơn, bền vững hơn? Câu trả lời nằm ở một khái niệm then chốt: năng lực xúc tiến xuất khẩu.

Hiểu Đúng Về Năng Lực Xúc Tiến Xuất Khẩu Trong Thời Đại Mới

Nếu như trước đây, xúc tiến xuất khẩu thường chỉ được nghĩ đến là những hội chợ thương mại hay các chuyến công tác nước ngoài, thì ngày nay, khái niệm này đã được mở rộng và trở nên phức tạp hơn nhiều. Nó không còn là hành động đơn lẻ mà là một hệ sinh thái tổng thể hỗ trợ doanh nghiệp từ trong nước ra đến thị trường quốc tế.

Theo các tổ chức quốc tế như OECD hay UNCTAD, năng lực xúc tiến xuất khẩu của một quốc gia được cấu thành từ bốn trụ cột chính:

• Thể chế – Chính sách: Khung pháp lý minh bạch và sự phối hợp nhịp nhàng giữa các bộ, ngành, địa phương.
• Hạ tầng và Số hóa: Nền tảng công nghệ hỗ trợ xúc tiến trực tuyến, phân tích dữ liệu lớn và logistics thông minh.
• Doanh nghiệp và Nhân lực: Trình độ của đội ngũ doanh nhân và năng lực tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế.
• Thương hiệu và Thị trường: Khả năng xây dựng hình ảnh quốc gia uy tín và phát triển mạng lưới đối tác toàn cầu.

Năng lực xúc tiến xuất khẩu chính là chiếc chìa khóa giúp doanh nghiệp, đặc biệt là các DNNVV, không chỉ mở cánh cửa thị trường thế giới mà còn giúp họ định vị được chỗ đứng vững chắc trong các chuỗi giá trị toàn cầu đầy cạnh tranh.

Bối Cảnh Quốc Tế: Cơ Hội Và Thách Thức Đan Xen

Thế giới đang thay đổi từng ngày, và các doanh nghiệp xuất khẩu cần phải thích nghi nhanh chóng nếu không muốn bị bỏ lại phía sau.

Những Rào Cản Mới Và Xu Hướng Toàn Cầu

Các FTA thế hệ mới mở ra nhiều cơ hội về thuế quan, nhưng đi kèm với đó là những yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn. Các cơ chế như CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon) của EU hay Đạo luật chống lao động cưỡng bức của Hoa Kỳ không còn là câu chuyện của tương lai. Chúng đang đòi hỏi doanh nghiệp phải minh bạch hóa toàn bộ chuỗi cung ứng và chứng minh cam kết về phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, sự bùng nổ của thương mại điện tử xuyên biên giới thông qua các nền tảng như Amazon, Alibaba hay TikTok Shop đã tạo ra một sân chơi mới. Đây vừa là cơ hội để tiếp cận khách hàng toàn cầu một cách trực tiếp và nhanh chóng, vừa là thách thức về năng lực cạnh tranh số và kỹ năng quản lý các kênh bán hàng đa quốc gia.

Thay Đổi Tư Duy Từ Người Tiêu Dùng

Người tiêu dùng toàn cầu ngày càng thông thái. Họ không chỉ quan tâm đến giá cả và chất lượng, mà còn đặt ra những câu hỏi về xuất xứ, quy trình sản xuất, và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Một sản phẩm “xanh”, “sạch” và có đạo đức đang trở thành lợi thế cạnh tranh vượt trội.

Thực Trạng Trong Nước: Điểm Sáng Và Những Khoảng Trống Cần Lấp Đầy

Việt Nam hoàn toàn có quyền tự hào với kim ngạch xuất khẩu ấn tượng. Tuy nhiên, nếu nhìn sâu vào cấu trúc, chúng ta sẽ thấy một vài điểm cần cải thiện:

• Phụ thuộc vào một số thị trường lớn: Việc phụ thuộc quá nhiều vào thị trường Mỹ hay EU tiềm ẩn rủi ro cao khi các nền kinh tế này có biến động.
• Tỷ lệ tận dụng FTA còn thấp: Chẳng hạn, tỷ lệ tận dụng ưu đãi từ Hiệp định EVFTA mới chỉ đạt khoảng 35.2%. Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là DNNVV, còn lúng túng với các quy tắc xuất xứ và thủ tục giấy tờ phức tạp.
• Hạn chế về thương hiệu quốc gia: Hàng hóa của chúng ta thường được biết đến với vai trò gia công, giá rẻ, chứ chưa tạo được dấu ấn mạnh mẽ về chất lượng và thương hiệu như một số quốc gia trong khu vực.

Lộ Trình Nâng Cao Năng Lực Xúc Tiến Xuất Khẩu: Từ Góc Nhìn Chuyên Gia

Để vượt qua những thách thức và nắm bắt cơ hội, doanh nghiệp cần một lộ trình bài bản, bắt đầu từ những thay đổi tư duy và hành động thiết thực.

1. Hoàn Thiện Thể Chế Và Chính Sách Hỗ Trợ

Một khung pháp lý rõ ràng và ổn định là nền tảng cho mọi hoạt động. Cần sớm xây dựng một Chiến lược Xúc tiến xuất khẩu Quốc gia dài hạn, tập trung vào các ngành hàng chiến lược và thị trường mục tiêu. Quan trọng hơn, phải có cơ chế phối hợp liên ngành hiệu quả để tránh tình trạng chồng chéo, phân tán nguồn lực.

2. Đầu Tư Mạnh Mẽ Vào Hạ Tầng Số

Chuyển đổi số không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc. Cần phát triển một nền tảng xúc tiến trực tuyến quốc gia tích hợp đầy đủ: từ cơ sở dữ liệu thị trường, thông tin doanh nghiệp, đến các công cụ kết nối giao thương và hỗ trợ giao dịch. Điều này sẽ giúp các DNNVV giảm thiểu chi phí và tiếp cận thông tin một cách dễ dàng, nhanh chóng.

Mẹo nhỏ: Doanh nghiệp nên bắt đầu bằng việc thiết lập một trang thông tin điện tử chuyên nghiệp, đa ngôn ngữ và tối ưu hóa cho các công cụ tìm kiếm quốc tế (SEO). Đây là bước đầu tiên và cơ bản nhất để xây dựng hình ảnh trực tuyến.

3. Nâng Cao Năng Lực Nội Tại Cho Doanh Nghiệp

Mọi chính sách và hạ tầng sẽ trở nên vô nghĩa nếu bản thân doanh nghiệp không đủ mạnh. Cần tập trung vào:

• Đào tạo nguồn nhân lực: Xây dựng đội ngũ am hiểu thương mại quốc tế, luật pháp, ngoại ngữ và đặc biệt là kỹ năng số.
• Chủ động tìm hiểu và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế: Các chứng nhận về chất lượng, môi trường (ISO, ESG), an toàn lao động không còn là “điểm cộng” mà là “tấm vé” thông hành bắt buộc vào các thị trường khó tính.
• Chủ động khai thác FTA: Doanh nghiệp cần dành thời gian nghiên cứu các điều khoản ưu đãi, hoặc tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia để tận dụng tối đa lợi thế từ các hiệp định này.

4. Xây Dựng Và Quảng Bá Thương Hiệu Mạnh

Đã đến lúc chúng ta cần chuyển mình từ “Made in Vietnam” sang “Created by Vietnam”. Việc xây dựng thương hiệu quốc gia cần đi đôi với việc phát triển thương hiệu cho từng ngành hàng cụ thể (gạo, cà phê, thủy sản, dệt may…). Một thương hiệu mạnh sẽ giúp sản phẩm không còn cạnh tranh bằng giá rẻ, mà bằng giá trị, chất lượng và bản sắc riêng.

5. Định Hướng Phát Triển Bền Vững Và Xanh

Xu hướng toàn cầu đang dịch chuyển mạnh mẽ sang kinh tế xanh và tuần hoàn. Doanh nghiệp cần tích hợp các yếu tố ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) vào trong chiến lược sản xuất và xuất khẩu của mình. Điều này không chỉ giúp vượt qua các rào cản kỹ thuật mà còn thu hút được những đối tác và người tiêu dùng có ý thức cao về trách nhiệm cộng đồng.

Đầu tư cho phát triển bền vững không phải là chi phí, mà là một sự đầu tư thông minh cho tương lai, giúp doanh nghiệp gia tăng giá trị và khả năng cạnh tranh lâu dài.

Lời Kết: Hành Trình Kiến Tạo Giá Trị Mới

Hành trình nâng cao năng lực xúc tiến xuất khẩu là một hành trình dài, đòi hỏi sự chung tay của cả Nhà nước, hiệp hội và đặc biệt là từ chính mỗi doanh nghiệp. Trong bối cảnh thế giới đầy biến động, việc chủ động nắm bắt thông tin, linh hoạt thích ứng và không ngừng học hỏi chính là chìa khóa then chốt để vượt qua thách thức và nắm bắt những cơ hội vàng.

Đừng để những rào cản về quy mô hay nguồn lực làm hạn chế tầm nhìn của bạn. Mỗi bước đi nhỏ hôm nay, từ việc tìm hiểu một tiêu chuẩn mới, cải thiện một quy trình sản xuất, đến việc xây dựng một trang web chuẩn quốc tế, đều là những viên gạch vững chắc xây nên con đường đưa thương hiệu Việt vươn ra biển lớn. Hãy tin tưởng rằng, với sự kiên trì và quyết tâm, các doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể không chỉ tham gia, mà còn dẫn dắt các chuỗi giá trị toàn cầu trong tương lai không xa.

Bạn hãy theo dõi các thông tin mới nhất và các tư vấn giá trị từ ConsultX tại website Công ty tư vấn ConsultX và Facebook ConsultX.

Tài liệu tham khảo:

• Lederman, D., Olarreaga, M., & Payton, L. (2010). Export promotion agencies: Do they work?
• Organisation for Economic Co-operation and Development (2023). Digital trade and export promotion.
• United Nations Conference on Trade and Development. (2024). Trade and development report 2024.
• World Bank. (2024). Vietnam economic update: Harnessing digital trade for growth.