Xuất nhập khẩu 920 tỷ USD: Bài toán tài chính thuế cho doanh nghiệp

Năm 2025 khép lại với một cột mốc đáng tự hào của nền kinh tế Việt Nam: tổng kim ngạch xuất nhập khẩu dự kiến chạm ngưỡng 920 tỷ USD. Con số này không chỉ là một kỷ lục mới, mà còn là minh chứng rõ nét cho sức bật, khả năng thích ứng và vị thế ngày càng vững chắc của doanh nghiệp Việt trên bản đồ thương mại toàn cầu. Đằng sau những thành tựu chung ấy, là nỗ lực không ngừng nghỉ của từng doanh nghiệp, từ các tập đoàn lớn cho đến các hộ kinh doanh cá thể, trong việc nắm bắt cơ hội, vượt qua thách thức và đặc biệt là tuân thủ một cách bài bản các quy định về tài chính, kế toán và thuế.

Bức tranh tổng thể và cơ hội mở rộng cho doanh nghiệp

Theo số liệu từ Bộ Công Thương, tính đến hết ngày 15/12/2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa cả nước đã đạt 883,7 tỷ USD. Đà tăng trưởng mạnh mẽ này được dự báo sẽ đưa cả năm 2025 cán đích ở mức 920 tỷ USD. Đây là một bước nhảy vọt đáng kinh ngạc, phản ánh sự phục hồi và mở rộng hiệu quả của các thị trường trọng điểm, cũng như sự gia tăng về cả số lượng và chất lượng các mặt hàng xuất khẩu.

Đối với doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) và hộ kinh doanh, con số này mở ra nhiều gợi ý quan trọng:

• Thị trường đang mở rộng: Nhu cầu hàng hóa từ các thị trường truyền thống (Mỹ, EU, Trung Quốc, ASEAN) và mới nổi (Bắc Âu, Trung Đông) tiếp tục tăng trưởng. Đây là cơ hội để đa dạng hóa đầu ra, giảm thiểu rủi ro phụ thuộc vào một thị trường duy nhất.
• Chuỗi cung ứng được củng cố: Việc kim ngạch nhập khẩu nguyên liệu, máy móc cũng tăng cao cho thấy các doanh nghiệp đang tích cực đầu tư đổi mới, nâng cao năng lực sản xuất để đáp ứng đơn hàng quốc tế.
• Áp lực cạnh tranh và minh bạch hóa: Khi quy mô thương mại lớn, yêu cầu về tính minh bạch, chuẩn mực trong hoạt động tài chính – kế toán – thuế càng được siết chặt. Đây vừa là thách thức, vừa là động lực để doanh nghiệp nâng tầm quản trị.

Một nền tảng tài chính – kế toán vững chắc không chỉ giúp doanh nghiệp tận dụng tốt các cơ hội xuất khẩu, mà còn là “tấm khiên” bảo vệ hiệu quả trước các rủi ro về thuế, pháp lý và thanh tra khi giao dịch quốc tế ngày càng sâu rộng.

Những thách thức tài chính – thuế không thể xem thường

Bên cạnh những con số lạc quan, hành trình vươn ra biển lớn luôn tiềm ẩn những sóng ngầm. Đặc biệt, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng với hàng loạt Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) có hiệu lực, bài toán tài chính – thuế trở nên phức tạp hơn bao giờ hết.

Rủi ro từ quy tắc xuất xứ và chống bán phá giá

Vụ việc Canada điều tra chống bán phá giá với dây đai thép nhập khẩu từ Việt Nam là một minh chứng điển hình. Mặc dù doanh nghiệp Việt Nam tham gia vụ việc được xác định không bán phá giá, nhưng mức thuế 25.3% áp dụng cho các doanh nghiệp khác dựa trên thông tin sẵn có là một bài học đắt giá về việc tuân thủ và chuẩn bị hồ sơ pháp lý.

• Doanh nghiệp cần: Hiểu rõ và chứng minh được nguồn gốc xuất xứ (C/O) để được hưởng ưu đãi thuế quan từ các FTA.
• Thiết lập hệ thống kế toán chi phí minh bạch: Để có đầy đủ bằng chứng chống lại các cáo buộc bán phá giá khi cần thiết.
• Theo dõi sát sao các vụ kiện thương mại: Liên quan đến ngành hàng của mình để có biện pháp ứng phó kịp thời.

Áp lực về giá chuyển giao (Transfer Pricing)

Với sự hiện diện ngày càng lớn của các tập đoàn đa quốc gia và doanh nghiệp FDI có giao dịch nội bộ, vấn đề giá chuyển giao luôn nằm trong tầm ngắm của cơ quan thuế. Việc xác định giá giao dịch giữa các bên liên kết sao cho phù hợp với nguyên tắc thị trường (“arm’s length principle”) là thách thức lớn, đòi hỏi hồ sơ tài liệu đầy đủ và phức tạp.

Quản lý dòng tiền đa ngoại tệ và biến động tỷ giá

Khi xuất nhập khẩu tăng, doanh nghiệp phải đối mặt với rủi ro tỷ giá nhiều hơn. Biến động của USD, EUR, CNY… có thể “ăn mòn” lợi nhuận nếu không có chiến lược quản trị ngoại hối phù hợp (như kỳ hạn, hoán đổi, quyền chọn).

Mẹo nhỏ: Doanh nghiệp SMEs có thể đàm phán với đối tác để sử dụng đồng tiền ổn định hơn, hoặc quy đổi ngay sang VND ở một tỷ giá cố định trong hợp đồng để dễ dàng dự báo dòng tiền.

Hành trang tài chính – kế toán vững vàng để bứt phá

Để không bỏ lỡ cơ hội từ đà tăng trưởng 920 tỷ USD và vượt qua các thách thức trên, doanh nghiệp cần trang bị cho mình một “bộ khung” quản trị tài chính – kế toán – thuế bài bản. Dưới đây là một số trọng tâm cần ưu tiên:

1. Số hóa và ứng dụng công nghệ vào quy trình kế toán, thuế

Việc Bộ Công Thương sẵn sàng vận hành Hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính tập trung là một tín hiệu rõ ràng về xu hướng chuyển đổi số trong quản lý nhà nước. Doanh nghiệp cần bắt kịp xu thế này:

• Sử dụng phần mềm kế toán chuyên nghiệp: Để tự động hóa việc lập chứng từ, hóa đơn, tờ khai thuế, giảm thiểu sai sót thủ công.
• Khai thuế điện tử, nộp thuế điện tử: Tuân thủ đúng lộ trình của Tổng cục Thuế, đảm bảo tính chính xác và kịp thời.
• Lưu trữ hóa đơn điện tử (hóa đơn có mã của cơ quan thuế): Đây không chỉ là quy định bắt buộc mà còn giúp doanh nghiệp tra cứu, đối chiếu dễ dàng, phục vụ cho công tác thanh tra, kiểm tra sau này.

2. Xây dựng bộ máy kế toán – thuế nội bộ chuyên nghiệp hoặc tìm đối tác tin cậy

Không phải doanh nghiệp nào, đặc biệt là SMEs và hộ kinh doanh, cũng có đủ nguồn lực để xây dựng một phòng kế toán – thuế đầy đủ. Lựa chọn khôn ngoan lúc này là:

• Đầu tư đào tạo nhân sự hiện có: Cập nhật liên tục các văn bản pháp luật mới về thuế, kế toán, hải quan.
• Thuê ngoài dịch vụ kế toán – thuế trọn gói: Từ các công ty tư vấn chuyên nghiệp. Điều này giúp doanh nghiệp tập trung vào sản xuất kinh doanh, trong khi vẫn đảm bảo mọi nghĩa vụ thuế, báo cáo được thực hiện đúng, đủ, kịp thời, tránh các rủi sai phạm không đáng có.

3. Lập kế hoạch thuế chiến lược và dự phòng rủi ro

Kế hoạch thuế không phải là trốn thuế, mà là việc sắp xếp các hoạt động kinh doanh một cách hợp pháp để tối ưu nghĩa vụ thuế. Doanh nghiệp cần:

• Hiểu rõ các ưu đãi thuế đang được hưởng: Như thuế suất ưu đãi cho doanh nghiệp trong khu công nghiệp, ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp cho dự án mới, miễn giảm thuế xuất nhập khẩu theo các FTA.
• Lập hồ sơ giá chuyển giao (nếu có giao dịch liên kết): Đây là công việc bắt buộc theo luật, cần được chuẩn bị bài bản ngay từ đầu năm tài chính.
• Có quỹ dự phòng cho các khoản phạt tiềm ẩn: Từ việc thanh tra, kiểm tra thuế. Một báo cáo tài chính minh bạch sẽ giúp giảm thiểu rủi ro này.

4. Tận dụng tối đa các công cụ hỗ trợ từ Nhà nước

Doanh nghiệp đừng bỏ qua các nguồn lực hỗ trợ quan trọng:

• Cổng thông tin điện tử về các FTA (fta.gov.vn): Cập nhật kiến thức, thủ tục để khai thác hiệu quả các hiệp định.
• Các chương trình khuyến công, hỗ trợ của Bộ Công Thương và địa phương: Giúp doanh nghiệp đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh.
• Hệ thống thủ tục hành chính tập trung: Khi đi vào vận hành, sẽ giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, chi phí trong các giao dịch với cơ quan nhà nước.

Nhìn về phía trước: Sự chuẩn bị cho năm 2026 và xa hơn

Năm 2026 được kỳ vọng tiếp tục là một năm của những dự án lớn, sự mở rộng đầu tư cả trong nước và quốc tế, như hàng loạt dự án khu công nghiệp, đường cao tốc, trung tâm AI được khởi công gần đây. Điều này đồng nghĩa với môi trường kinh doanh sẽ còn sôi động và cạnh tranh khốc liệt hơn.

Để không chỉ tồn tại mà còn phát triển bền vững trong giai đoạn mới, tư duy quản trị doanh nghiệp, đặc biệt là quản trị tài chính – thuế, cần có bước chuyển mình căn bản:

• Từ thụ động sang chủ động: Không chờ đến khi có thông báo thanh tra mới chỉnh sửa sổ sách, mà phải đảm bảo mọi nghiệp vụ đều được ghi nhận chính xác, đầy đủ ngay từ đầu.
• Từ đối phó sang chiến lược: Coi công tác kế toán – thuế là một phần của chiến lược kinh doanh tổng thể, giúp tối ưu chi phí, quản lý rủi ro và nâng cao giá trị doanh nghiệp.
• Từ riêng lẻ sang tích hợp: Hệ thống tài chính – kế toán cần được tích hợp liền mạch với quản trị sản xuất, bán hàng, kho vận… để có cái nhìn toàn diện, ra quyết định nhanh chóng và chính xác.

Con số 920 tỷ USD là một lời khẳng định mạnh mẽ về tiềm năng của nền kinh tế Việt Nam và của chính doanh nghiệp bạn. Hành trình phía trước chắc chắn còn nhiều thử thách, từ biến động thị trường, thay đổi chính sách đến những cuộc kiểm tra, thanh tra định kỳ. Nhưng tôi tin rằng, với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, một nền tảng tài chính – kế toán – thuế minh bạch, vững chắc và luôn cập nhật, doanh nghiệp của bạn hoàn toàn có thể tự tin chèo lái con thuyền vượt sóng, bắt kịp những làn gió thuận lợi từ hội nhập, và viết tiếp những câu chuyện thành công của riêng mình. Hãy coi việc tuân thủ pháp luật không phải là gánh nặng, mà là “bệ phóng” giúp doanh nghiệp hoạt động an toàn, bền vững và có đủ tư cách để đón nhận mọi cơ hội vàng.

Để luôn cập nhật những thông tin mới nhất về chính sách thuế, kế toán và những tư vấn giá trị giúp doanh nghiệp vận hành trơn tru, bạn có thể theo dõi các kênh thông tin chính thống từ ConsultX tại website Công ty tư vấ